བློ་མཐུན་རྣམ་པ་དང་།གྲོགས་པོ་རྣམ་པ།
དེ་རིང་།གནའ་གྲོང་ལྷ་སར་མཚར་སྡུག་མེ་ཏོག་བཞད།གངས་ལྗོངས་ས་མཐོས་འཛུམ་ཞལ་གསར་པ་ངོམས།མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་དགའ་བདེར་རོལ།ང་ཚོ་ཀྲུང་དབྱང་སྐུ་ཚབ་ཚོགས་པས་བློ་མཐུན་ཧུའུ་ཅིན་ཐའོ་ཡིས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གི་མངགས་བཅོལ་ཟབ་མོ་དང་།རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་ཀྱི་བརྩེ་སེམས་ཟབ་མོ་འཁྱེར་ཡོང་ནས་འདིར་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་དང་མཉམ་དུ་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་ནས་ལོ60འཁོར་བར་རྟེན་འབྲེལ་གཟབ་རྒྱས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།དང་ཐོག ངས་ཀྲུང་གུང་ཀྲུང་དབྱང་དང་།རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ལྷན།རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་།རྒྱལ་ཡོངས་སྲིས་གྲོས།ཀྲུང་དབྱང་དམངས་ཨུད་བཅས་ཀྱི་ཚབ་ཞུས་ནས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་བཟོ་པ་དང་།ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས།ཤེས་ཡོན་ཅན།ལས་བྱེད་པ།ལས་རིགས་ཁག་གི་མི་སྣ་བཅས་དང་།བོད་སྡོད་མི་དམངས་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་དཔུང་སྡེའི་བཀོད་འཐབ་པ་དང་།དྲག་ཆས་ཉེན་རྟོག་བོད་ལྗོངས་དཔུང་སྡེའི་དཔོན་དམག  སྤྱི་བདེའི་ལས་བྱེད་ཉེན་རྟོག་པ་བཅས་སྤྲོ་སེམས་འཁོལ་བའི་བཀྲ་ཤིས་རྟེན་འབྲེལ་ཞུ་རྒྱུ་དང་བྱམས་བརྩེའི་འཚམས་འདྲི་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།དེ་བཞིན་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་དང་སྒྱུར་བཅོས་གོང་འཕེལ་གཏོང་བའི་ནང་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་མཁན་བློ་མཐུན་དང་གྲོགས་པོ་ཚང་མར་བླ་ན་མེད་པའི་གུས་འདུད་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།བོད་ཀྱི་གོང་འཕེལ་དང་ཡར་ཐོན་ཐད་ཐུགས་ཁུར་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་མཁན་སྤུན་ཟླ་ཤང་ཀང་བ་དང་ཨའོ་མོན་བ་དང་།སྤུན་ཟླ་ཐའེ་དབན་བ།ཕྱིར་སྡོད་རང་མི།རྒྱལ་སྤྱིའི་མཛའ་གྲོགས་མི་སྣ་བཅས་ལ་སྙིང་དབུས་ནས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།
1951ལོར།ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་དེ་སྔའི་བོད་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གིས་པེ་ཅིང་དུ་《བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་འགྲོལ་འབྱུང་ཐབས་སྐོར་གྱི་གྲོས་མཐུན》ལ་མིང་རྟགས་བཀོད་ནས་བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བའི་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་རེད།དེ་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་དུས་རབས་ཕྱེ་བའི་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་ཁ་སྒྱུར་ས་ཞིག་ཡིན་ལ།ཀྲུང་གོ་མི་དམངས་ཀྱི་བཅིངས་འགྲོལ་བྱ་གཞག་དང་མེས་རྒྱལ་གོང་བུ་གཅིག་གྱུར་གྱི་བྱ་གཞག་ནང་གི་དོན་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་རེད།བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་བ་དེས།ཕྱི་རོལ་ཕྱོགས་གཏོགས་ཀྱིས་བོད་འདི་ཉིད་ཀྲུང་གོ་ནས་ཁ་ཕྲལ་གཏོང་རྒྱུའི་ངན་ཇུས་བཤམས་པ་ཐལ་བའི་རྡུལ་དུ་བརླགས་ཏེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདག་དབང་དང་མངའ་ཁོངས་ཆ་ཚང་སྲུང་སྐྱོང་ཐུབ་པ་དང་།མེས་རྒྱལ་གོང་བུ་གཅིག་གྱུར་དང་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་པ་མ་ཟད།ཞིང་བྲན་ཁྲི་ཚོ་བརྒྱར་ཡར་ལངས་བཅིངས་འགྲོལ་ཐོབ་པའི་འགྲོ་ལམ་གསར་གཏོད་བྱས་པ་དང་།བོད་འདི་ཡང་དར་རྒྱས་ཡར་ཐོན་འགྲོ་བའི་འོད་ཟེར་གྱི་མདུན་ལམ་དུ་སྐྱོད་འགོ་ཚུགས་པ་རེད།
ལོ60རིང་།གནས་སྔ་མོ་ནས་ཆགས་པའི་ངོ་མཚར་ཆེ་བའི་བོད་ཀྱི་ས་གཞི་འདིའི་ཐོག་གནས་ས་བླ་འོག་ཏུ་འགྱུར་བ་ལྟ་བུའི་རླབས་ཆེན་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་ཡོད།
སྤྱི་ཚོགས་ལམ་ལུགས་ལ་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་མཆོང་སྐྱོད་བྱུང་བ།མུན་ནག་རྗེས་ལུས་ཀྱི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་ཞིང་བྲན་ལམ་ལུགས་རྦད་དེ་རྩ་གཏོར་བཏང་ནས་བོད་རྙིང་པར་འགྲོ་བ་མིའི་མ་མཐའི་ཁེ་དབང་ཡང་མེད་པའི་ཞིང་བྲན་ཁྲི་ཚོ་བརྒྱ་རྣམས་རྒྱལ་ཁབ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བདག་པོར་གྱུར་བ་དང་།ཁྲིམས་ལུགས་ལྟར་ཆབ་སྲིད་དང་།དཔལ་འབྱོར།རིག་གནས།སྤྱི་ཚོགས་བཅས་ཀྱི་ཁེ་དབང་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སྤྱོད་རྒྱུ་ཡོད་པ།བསམ་བློའི་ལྟ་བ་དང་བསམ་པའི་འཁྱེར་སོར་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད།དམངས་གཙོའི་བཅོས་བསྒྱུར་བཏང་བ་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་བཙུགས་ནས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་རྣམས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་ལམ་ཆེན་ཐོག་སྐྱོད་འགོ་ཚུགས་པ་རེད།
དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་གོང་འཕེལ་བྱུང་བ།སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་བཙུགས་པ་དང་།སྒྱུར་བཅོས་སྒོ་དབྱེའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དེས་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་བཅིངས་འགྲོལ་དང་གོང་འཕེལ་ཤུགས་ཆེ་བཏང་བ་དང་།ཀྲུང་དབྱང་གིས་དམིགས་བསལ་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་རབ་དང་རིམ་པ་གཏན་འཁེལ་གནང་བ་དེས་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་གོང་འཕེལ་འགྲོ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་ཤུགས་ཆེ་ཐེབས་ཡོད།བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་རྒྱུན་མཐུད་ནས་གོང་འཕེལ་མྱུར་པོ་བྱུང་བ་དང་།རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་རྒྱུར་གྲུབ་འབྲས་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཐོབ་པ།ཁྱད་ལྡན་ཐོན་ལས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་འདོན་སྤེལ་ཐུབ་པ།འབྱུང་ཁམས་ཁོར་ཡུག་ལེགས་སྐྱོང་བྱུང་བ།བོད་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་དར་སྤེལ་བྱུང་བ།སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྔོན་ཐོན་རིག་གནས་དེ་དབྱངས་རྟ་གཙོ་བོར་གྱུར་བ།སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱ་གཞག་ཁག་དབྱར་མཚོ་རྒྱས་པ་ལྟར་གོང་འཕེལ་བྱུང་བ་བཅས་བོད་འདི་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ས་ཁུལ་གཞན་དག་དང་འདྲ་བར་སྐྱེ་སྟོབས་ཀྱི་དཔལ་འབར་བའི་གོང་འཕེལ་གྱི་མདུན་ལམ་བཟང་པོ་མངོན་ཡོད།མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་གོང་མཐོར་ཤུགས་ཆེ་སོང་བ།ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཡོང་འབབ་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་འཕར་བ་དང་།བདེ་འཁོད་ལས་གཞིས་འགག་སྒྲོལ་བྱེད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་གྲོང་གསེབ་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་ཏན་ཏིག་བྱས་ཏེ་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་སྡོད་ཁོར་ཡུག་དང་ཞིང་འབྲོག་ཁུལ་གྱི་རྣམ་པར་འཕོ་འགྱུར་མངོན་གསལ་དོད་པོ་བྱུང་བ་དང།སློབ་གསོ་འཕྲོད་བསྟེན་སོགས་གཞི་རྩའི་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཐུས་སྒོ་ཚང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ།ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མང་ཚོགས་ལ་ཁེབས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་མ་ལག་ཐོག་མའི་ཆར་བཙུགས་ཟིན་པ།མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་སྔོན་དཔ་ཚེ་ཚད་དེ་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བཏང་མ་ཐག་པའི་སྐབས་དང་བསྡུར་ན་ལྡབ་གཅིག་ལ་ཉེ་བ་འཕར་ཡོད་པ་བཅས་བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་རྣམས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་འབྱོར་འབྲིང་སྣ་ཚོགས་བསྐྲུན་རྒྱུའི་དམིགས་ཚད་ཕྱོགས་སུ་རྒྱལ་ཁའི་ངང་སྐྱོད་བཞིན་ཡོད།མི་རིགས་ཁག་གི་མཐུན་སྒྲིལ་ཟམ་མི་ཆད་པར་སྲ་བརྟན་དུ་སོང་བ།ཏང་གི་མི་རིགས་སྲིད་ཇུས་དང་ཆོས་ལུགས་སྲིད་ཇུས་དེ་བོད་དུ་ལག་བསྟར་དོན་འཁྱོལ་ཆ་ཚང་པོ་བྱུང་བ་དང་།མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམལུགས་ཟམ་མི་ཆད་པར་འཐས་ལེགས་སུ་སོང་བ།གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ལས་བྱེད་པ་འཚར་ལོངས་ཤུགས་ཆེ་བྱུང་བ།འདྲ་མཉམ་དང་།མཐུན་སྒྲིལ།རོགས་རེས།གཞི་མཐུན་བཅས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་མི་རིགས་འབྲེལ་བ་ཉིན་རེ་བཞིན་སྲ་བརྟན་དང་གོང་འཕེལ་སོང་བ།མང་ཚོགས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་དད་མོས་ལ་བརྩི་བཀུར་དང་སྲུང་སྐྱོབ་གང་ལེགས་ཐོབ་པ།རྒྱལ་གཅེས་འཐབ་ཕྱོགས་གཅིག་གྱུར་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གོང་འཕེལ་སྟོབས་ཆེར་སོང་ཡོད།ལྗོངས་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་ཁ་ཕྲལ་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་པའི་འཐབ་རྩོད་སྤེལ་ཏེ།ཏྰ་ལའི་རུ་ཚོགས་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་དགྲ་འཛིན་ཕྱོགས་གཏོགས་ཀྱི་ཁ་ཕྲལ་གཏོང་བཤིག་གི་བྱ་སྤྱོད་ཟམ་མི་ཆད་པར་ཕམ་ཉེས་སུ་བཏང་ནས་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་དང་།སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་རླིང་།མེས་རྒྱལ་གོང་བུ་གཅིག་གྱུར་བཅས་སྲུང་སྐྱོང་ནུས་ལྡན་བྱས་ཡོད།བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་མང་ཚོགས་དང་རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་མཐུན་སྒྲིལ་དམ་ཟབ་ཡོད་པས་བོད་ཀྱི་བརྟན་ལྷིང་མཐུན་སྒྲིལ་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རྣམ་པ་སྲུང་སྐྱོབ་དང་གོང་འཕེལ་ཐུབ་པའི་ཡིད་ཆེས་དང་སྟོབས་ཤུགས་རྦད་དེ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན།
ལོ་60ཡི་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་འོད་སྟོང་འབར་བའི་རླབས་ཆེན་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་པ་དང་།ལོ60གོང་འཕེལ་གྱི་ཉམས་མྱོང་ནི་ཧ་ཅང་རྩ་ཆེན་པོ་ཡིན།གྲུབ་འབྲས་དེ་དག་ཐོབ་པ་ཚང་མ་བློ་མཐུན་མའོ་ཙེ་ཏུང་དང་།བློ་མཐུན་ཏེང་ཞའོ་ཕིང་།བློ་མཐུན་ཅང་ཙེ་མིན་བཅས་ཀྱིས་སྲོག་ཤིང་གནང་བའི་ཏང་གི་མི་རབས་གསུམ་གྱི་ཀྲུང་དབྱང་འགོ་ཁྲིད་མཉམ་སྡེབ་དང་བློ་མཐུན་ཧུའུ་ཅིན་ཐའོ་ཡིས་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅི་གནང་བའི་ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་ཀྱི་གོང་འཕེལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དུས་སྐབས་ཁག་ནང་མཁས་མཛངས་ལྡན་པའི་མཛད་ཇུས་དང་ཡང་དག་པའི་དབུ་ཁྲིད་གནང་བའི་འབྲས་བུ་ཡིན་པ་དང་།བོད་ཀྱི་མི་རིགས་ཁག་གི་ལས་བྱེད་པ་དང་མང་ཚོགས་ཚོས་མཐུན་སྒྲིལ་འབད་འཐབ་དང་དཔའ་ངར་ཞུམ་མེད་ཀཡིས་འབད་བརྩོན་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་ཡིན་པ།རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་ཁག་གི་མི་དམངས་ཀྱིས་ཤུགས་ཆེའི་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་བསམ་པ་རྣམ་དག་གིས་རོགས་རམ་གནང་བའི་འབྲས་བུ་ཡིན་པ་བཅས་རེད།སྐསྐབས་འདིར་ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་གསར་བརྗེ་དང།འཛུགས་སྐྲུན།སྒྱུར་བཅོས་བཅས་ཀྱི་བྱ་གཞག་ཁག་དང་།མེས་རྒྱལ་མཐའ་མཚམས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པའི་ནང་ལང་ཚོ་དང་།བློ་གྲོས།སྟོབས་ཤུགས།དེས་མ་ཚད་རྩ་ཆེའི་ཚེ་སྲོག་ཀྱང་ལེགས་སྐྱེས་སུ་འབུལ་མཁན་སྔོན་གཤེགས་པ་དང་དཔའ་བོ་རྣམས་ལ་སྙིང་དབུས་ནས་དྲན་གསོ་ཞུ་རྒྱུ་དང་།ཁོང་རྣམ་པའི་རླབས་ཆེན་གྱི་མཛད་རྗེས་དང་བླ་ན་མེད་པའི་མིག་དཔེ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དེབ་ཐེར་ཐོག་ནམ་ཡང་འཁོད་རྒྱུ་རེད།
བོད་ཀྱི་སྤྱིར་བཏང་མིན་བའི་ལོ60གོང་འཕེལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ལམ་བུའི་ཐོག་ནས་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་མེད་ན་ཀྲུང་གོ་གསར་པ་ཡོང་མི་སྲིད་པ་དང་།བོད་ལྗོངས་གསར་པའང་ཡང་མི་སྲིད་པས།ང་ཚོས་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་མཐའ་འཁྱོངས་དང་།སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་མཐའ་འཁྱོངས།མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་མཐའ་འཁྱོངས།ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་དང་བོད་ཀྱི་དམིགས་བསལ་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་གོང་འཕེལ་གྱི་ལམ་བུའི་ཐོག་སྐྱོད་རྒྱུ་མཐའ་འཁྱོངས་བཅས་བྱས་ན་བོད་འདི་ཉིད་གཞི་ནས་སྔར་བས་དར་རྒྱས་དང་།སྔར་བས་ཡར་ཐོན།སྔར་བས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་འབྱུང་འགྱུར་བཅས་ཡོང་ངེས་ཡིན་པའི་གཞོམ་ཞིག་མེད་པའི་བདེན་དོན་ཞིག་གསལ་སྟོན་བྱས་ཡོད།བློ་མཐུན་རྣམ་པ་དང་།གྲོགས་པོ་རྣམ་པ།
བོད་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་སྲུང་བཅད་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ།འབྱུང་ཁམས་ཀྱི་སྲུང་བཅད་གལ་ཆེན་ཞིག་དང་།དམག་འཐབ་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་གྲབས་གསོག་རྟེན་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག ས་མཐོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ཞིང་ལས་ཐོན་རྫས་ཀྱི་རྟེན་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་རིག་གནས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་ཡུལ་གལ་ཆེན་ཞིག