དེང་གི་ཆར་སི་ཕེན་དང་ལ་ཏིང་མེ་གླིང་ཕྱོགས་སུ་རྒྱུགས་ཆེ་བའི་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་ཞིག་སྟེ།བརྙན་པར་དང་སྒྲུང་གཏམ་ཟུང་དུ་སྦྲེལ་བའི་སྒྱུ་རྩལ་རིགས་ཤིག་ཡིན།དེ་ནི་འཁྲབ་མཁན་གྱིས་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་བྱུང་རིམ་ལྟར་འཁྲབ་སྟོན་བྱས་པ་བརྙན་པར་དུ་བླངས་རྗེས།གསལ་བཤད་ཀྱི་ཡི་གེ་ཐུང་ངུས་ཟུར་བརྒྱན་ཏེ་མུ་འབྲེལ་རི་མོ་ཇི་བཞིན་བསྟར་སྒྲིག་བྱས་འདུག་པ་ཞིག་གོ།དེ་ནི་དུས་རབས20པའི་ལོ་རབས20པའི་ནང་ཐོག་མར་དར་ཞིང་།ཕྱིས་སུ་དབྱི་ཐ་ལི་རུ་རིམ་བཞིན་མངོན་གྲུབ་བྱུང་།འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་ཐེངས་གཉིས་པའི་རྗེས་སུ་ཡོ་རོབ་གླིང་དུ་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་བར་མངོན།སྒྲུང་གཏམ་དེ་རིགས་ཀྱི་སྣང་བརྙན་གསལ་ཞིང་གསོན་ཉམས་དོད་ལ།ཆེ་ཆུང་བར་མ་ཀུན་གྱིས་གོ་སླ་བས་ཚང་མས་དགའ་བསུ་བྱེད་པ་རེད།ཉེ་བའི་ལོ་འགའི་ནང་།རང་རྒྱལ་གྱི་དུས་དེབ་དང་ཚགས་པར་སྐོར་ཞིག་གིས་ཀྱང་རྣམ་པ་དེ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་འདུག་སྟེ།དཔེར་ན1983ལོའི《ན་གཞོན་རྩོམ་བཏུས》དེབ7པའི་ཐོག་གི《དཔྱིད་ཀྱི་མཚན་མོ》ཞེས་པར་ཀློག་མཁན་གྱིས་གདེང་འཇོག་ཚད་མཐོན་པོ་བྱས་འདུག་པ་ལྟ་བུའོ།
སྒྲུང་གཏམ་གསར་མ།
དུས་རབས་20པའི་ལོ་རབས50པའི་ནང་ཧྥ་རན་སེའི་རྩོམ་སྟེགས་སུ་ཆེར་འཕེལ་བའི་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན།དེ་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ཡོད་ཚད་དང་གཏན་ནས་མི་འདྲ་སྟེ།བྱུང་རིམ་དང་བརྗོད་སྙིང་མེད་པར།རྩོམ་མཁན་ངོས་འཕྲད་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་གང་ཞིག་མགོ་རྔ་མེད་པར་གཟབ་འབྲི་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན་ནོ།སྒྲུང་གཏམ་དེའི་རིགས་རྩོམ་མཁན་དག་གིས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་གསར་རྩོམ་ལ་གསར་བརྗེ་བྱེད་དགོས་ཞེས་བསྐུལ་ནའང་།
དེའི་གནད་ཀྱི་དམ་པ་ནི་རྣམ་པའི་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་དེ།བརྗོད་སྙིང་སྤྲོས་བརྗོད་དང་བསམ་བློའི་བརྩེ་དུངས་མཚོན་པར་སྣང་འཇོག་མི་བྱེད་པ་ནི།ནུབ་ཕྱོགས་མ་རྩ་རིང་ལུགས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མི་སེམས་འཁྲུགས་ཤིང་བསམ་བློ་སྟོང་བ་ཡིན་པའི་ཆ་དེ་མཚོན་པར་བྱེད་པའོ།
གནའ་རབས་ལྷ་སྒྲུང་།
མིའི་རིགས་ཀྱི་ཆེས་ཐོག་མའི་ངག་ཐོག་བྱུང་བརྗོད་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་ལས་རིགས་ཤིག་སྟེ།ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་དམའ་དྲགས་པའི་གནས་ཚུལ་འོག  གནའ་བོའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་མིའི་རིགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་དང་རང་བྱུང་གི་སྣང་ཚུལ་ལས་གཞན།སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བར་འགྲེལ་བ་རྒྱག་པའམ།ཡང་ན་རྟོག་འཆར་དང་རྟོག་བཟོ་རྐྱང་རྐྱང་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་པས།གནའ་བོའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་བྱུང་ནུས་པར་འཐབ་རྩོད་དང་ཕུགས་བསམ་ལ་རེ་སྙེག་བྱས་པ་བཅས་མཚོན་འདུག དཔེར་ན།《ཤེད་བུ་མ་ཉུས་ཝས་གནམ་ཁུང་བསབས་པ》དང་《ཁྰ་ཧྥུ་ཡིས་ཉི་མ་བདས་པ》སོགས་ཡོད་ལ།དེ་དག་ལས་གནའ་བོའི་ངལ་རྩོལ་མི་དམངས་ཀྱི་གནམ་ས་བླ་འོག་བསྒྱུར་པའི་རླབས་ཆེན་གྱི་སྤོབས་པ་དང་འགྱུར་མེད་ཀྱི་སེམས་ཤུགས་ལས་གཞན།བཙན་པོའི་མགོ་མི་སྒུར་བར་དཔའ་ངར་ཆེན་པོས་འཐབ་འཛིང་བགྱིད་ཕོད་པའི་སྙིང་སྟོབས་བཅས་མཚོན་པས།འཆར་ཡན་རིང་ལུགས་ཀྱི་ཚོན་མདངས་ཀྱིས་ཀུན་ནས་ཁྱབ་འདུག་གནའ་བོའི་ལྷ་སྒྲུང་གིས་དུས་ཕྱིས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ངེས་ཅན་ཐེབས་ཡོད་པས།འཆར་ཡན་རིང་ལུགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་འབྱུང་ཁུངས་སུ་གྱུར་ཡོད་ལ།ཆུལ་དེ་དུས་རབས་སོ་སོའི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ཁྲོད་མང་དུ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་དེ།དཔེར་ན《ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁམས་འགྲིམས་པའི་ཟིན་ཐོ་》དང《སྒྲུང་ཤག་གི་གཏམ་རྒྱུད》ནང་གི་གཏམ་རྒྱུད་ལྟ་བུའོ།།
བསྡུས་བརྗོད་གཏམ་རྒྱུད།
རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ལ་རྩོམ་ལུས་ཀྱི་རིགས་ཤིག་སྟེ།གདམས་ངག་འདོམས་པའི་རང་བཞིན་དང་མཚང་འབྱིན་རང་བཞིན་ངེས་ཅན་ལྡན་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཆུང་བར་གོ ནམ་རྒྱུན་རབ་བཏགས་དང་དཔེ་རྒྱན།རྟོག་འཕྲོ།འུད་བརྗོད་སོགས་ཀྱི་ལག་ཐབས་སྤྱོད་པར་བྱེད།དེའི་སྒྲིག་གཞི་ཚགས་དམ་ཞིང་རྩོམ་ཡིག་ཐུང་ཞིང་ཧྲག་བསྡུས་ཅན་ཡིན་ཏེ།བརྗོད་ཡུལ་གཙོ་བོ་མི་ཡིན་ཆོག་ལ་སྐྱེ་དངོས་དང་སྐྱེ་དངོས་མ་ཡིན་པའང་ཡིན་ཆོག བརྗོད་སྙིང་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་འདི་ཡིས་དེ་བསྡུས་ཏེ་སྟོན་པའམ་རིང་བས་ཉེ་བ་བསྡུས་ཏེ་སྟོན་པ།གནའ་བོས་ད་ལྟ་བསྡུས་ཏེ་སྟོན་པ།ཆུང་བས་ཆེ་བ་བསྡུས་ཏེ་སྟོན་པ་ཞིག་ཡིན་པས།གོ་སླའི་གཏམ་རྒྱུད་ཐུང་ངུའི་ནང་དུ་གནས་ལུགས་ཟབ་མོ་ཞིག་ཤུགས་སུ་སྟོན་བཞིན་ཡོད།གྲལ་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དུ།དེ་ནི་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱིས་དབང་སྒྱུར་གྲལ་རིམ་ལ་སུན་འབྱིན་བྱེད་དུས་ཀྱི་གྲུ་དཀྱོགས་ཟུར་འདོན་དང་མངོན་ཆུང་གི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་ལག་ཐབས་ཤིག་ཡིན་པས་ན་བྲན་གཡོག་གི་སྐད་རིགས་ཞེས་བཏགས་འདུག  དཔེར་ན་གནའ་བོའི་ཀེ་རི་སེའི《དབྱི་སུའོ་ཡི་བསྡུས་བརྗོད་གཏམ་རྒྱུད།》དང་།ཀྲུང་གོའི་གནའ་དུས་ཀྱི་《ཀྲོང་ཙི》དང《ཧན་ཧྥེ་ཙི》སོགས་ཀྱི་ནང་དུའང་བསྡུས་བརྗོད་གཏམ་རྒྱུད་མང་དུ་ཡོད་ཅིང་།ཉེ་རབས་དང་དེང་རབས་ཀྱང་གཏམ་རྒྱུད་དེའི་རིགས་མང་དུ་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་དོ།།
རྣམ་ཐར་རྩོམ་རིག
ལྷུག་རྩོམ་གྱི་རིགས་ཤིག་སྟེ།མི་སྣའི་མཛད་རྗེས་གཟབ་འབྲི་བྱས་པའི་དོན་བརྗོད་རྩོམ་རིག་ཅིག་ཡིན།སྤྱིར་གཞན་གྱིས་གཟབ་འབྲི་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན་ལ།རང་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐྱེས་རབས་བརྗོད་པ་ཅན་ཡང་ཡོད་ལ།དེ་འདྲར་རང་རྣམ་ཟེར།ཆེ་ས་ནས་རིགས་གཉིས་སུ་དགར་རུང་སྟེ།གཅིག་ནི་ལོ་རྒྱུས་དངོས་གཟབ་འབྲི་བྱེད་པ་གཙོ་བོར་འཇོག་པ་ཞིག་སྟེ།དཔེར་ན་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་དང་ལོ་རྒྱུས་ཟིན་བཀོད་རིང་མོ་ལྟ་བུའོ།དེ་ཡང་དེའི་ཁྱད་ཆོས་ནི་འབྲི་དུས་བབ་ཆགས་ཤིང་དངོས་གཙང་ཡིན་ལ་ཡང་དག་ཐིག་པོ་ཡིན་པ་གཙིགས་སུ་འཛིན་ཞིང་།དེའི་ནང་རྩོམ་རིག་གི་ཚོས་མདངས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཅན་ཡོད་པ་དཔེར་དྲངས་ཚེ་སི་མྰ་ཆན་གྱི《ལོ་རྒྱུས་ཟིན་བཀོད་རིང་མོ》ནང་གི་ཟིན་བཀོད་རྣམ་ཐར་ལྟ་བུ་ཡིན།གཉིས་པ་ནི་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་འདུ་སྟེ།ཕལ་ཆེ་བ་ནི་སྣང་བརྙན་ཅན་དུ་སློང་བའི་ལག་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་རིགས་མི་གཅིག་པའི་མི་སྣའི་འཚོ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་དང་བསམ་བློའི་རྣམ་པ།ད་དུང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་བཅས་གཟབ་འབྲི་བྱེད་པ་ཅན་ཞིག་ཡིན།དེ་དག་འབྲི་དུས་ལོ་རྒྱུས་དངོས་ལ་གཞི་བཅོལ་བར་བྱེད་ན་ཡང་།སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ལག་ཐབས་ག་གེ་མོར་བརྟེན་ནས་གསར་རྩོམ་བྱེད་རྒྱུ་ནི་འདོར་བ་མིན་ནོ།།
ངག་རྒྱུན།
ཆེས་སྔ་བའི་ངག་ཐོག་བྱུང་བརྗོད་རྩོམ་རིག་ལས་རིགས་ཤིག་སྟེ།ལྷ་སྒྲུང་ལས་འགྱུར་ནས་ཡོང་བ་ཞིག་ཡིན།དེའི་རིགས་དམངས་ཁྲོད་དུ་དུས་ཡུན་རིང་བོར་ངག་ནས་ངག་ཏུ་བརྒྱུད་ཡོང་བས་ན།བྱུང་འདས་ཀྱི་དོན་དངོས་ཞིབ་འབྲི་བྱེད་པ་དང་དཔྱད་བརྗོད་སྤེལ་བ་ཅན་ཏེ།ཡང་མང་ཆེ་ཤོས་ནི་ལོ་རྒྱུས་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་བྱུང་བའི་གཏམ་རྒྱུད་རྨང་གཞི་བྱེད་པས་ན།ལོ་རྒྱུས་དངོས་ཀྱི་གྲིབ་མ་ངེས་ཅན་ཞིག་ལྡན་ལ།དུས་མཚུངས་སུ་རྟོག་བཟོ་དང་རྟོག་འཆར་གྱི་ཆའང་ངེས་ཅན་ཞིག་འདྲེས་པར་མངོན།ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐད་ནས་སྨྲས་ན་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་རེ་སྨོན་དང་བླང་བྱའང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་མཚོན་བཞིན་ཡོད།ཚུལ་དེ་གནའ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་དམངས་གླུ།དམངས་ཁྲོད་གཏམ་རྒྱུད་སོགས་སུ་མང་དུ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་།དེ་ནི་ལྷ་སྒྲུང་དང་ཆ་འདྲ་བར་དུས་ཕྱིས་སུ་དར་བའི་སྒྲུང་གཏམ་དག་གི་འབྱུང་ཁུངས་ཀྱི་ཡ་གྱལ་དུ་གྱུར་ཡོད་པ་རེད།（རྩོམ་སྒྲིག་པ་བདེ་ཆེན་དབང་མོ།）