བོད་དང་བལ་ཡུལ།འབྲུག་དང་འབྲས་ལྗོངས།ལ་དྭགས་ནས་ལྷོ་མོན་རོང་སོགས་གང་དུ་བལྟས་ནའང་བོད་ཡིག་གི་ཚེ་སྲོག་འདིའི་མཐའ་མའི་འཕག་འཚག་ནི་པཱ་ཀི་སི་ཐན་དུ་རྒྱག་བཞིན་འདུགལོ་གཉིས་སྔོན་གྱི་སོས་ཀའི་ཞོགས་པ་ཞིག་ལ་རྒྱ་གར་དུས་བབ་གསར་ཤོག་སྟེང་དུ་མིང་ལ་ཁུ་ལོ་ཌི་ཞུ་བ་ཞིག་གིས་''བོད་ཡིག་གི་འབྲི་རྒྱུན་པཱ་ཀི་སི་ཐན་དུ་བསྐྱར་ལོག་བརྒྱབ་པ་''ཞེས་འགོ་བརྗོད་དུ་བཀོད་དེ་པཱ་ཀི་སི་ཐན་གྱི་མངའ་འོག་ན་ཡོད་པའི་སྦལ་ཏི་ཡུལ་ནས་བོད་ཡིག་སླར་གསོ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པའི་ལས་འགུལ་སྐོར་བྲིས་འདུག་ལ།སྒྲུང་དེ་འགོ་འཛིན་སྐབས།''འཛམ་གླིང་གི་ཡུལ་ལུང་གང་དུའང་སྐད་ཡིག་སླར་གསོའི་ལས་དོན་ནི་ཆེས་བློ་དོགས་ཀྱི་བྱ་བ་ཞིག་ཆགས་བཞིན་པའི་སྐབས་འདིར།པཱ་ཀི་སི་ཐན་གྱི་མངའ་འོག་ན་ཡོད་པའི་སྦལ་ཏི་ཡུལ་དུ་ག་ལེར་བོད་ཡིག་གི་འབྲི་རྒྱུན་སླར་གསོ་བྱེད་འགོ་ཚུགས།དེ་ཡང་ས་ཁུལ་དེའི་ཡུལ་སྐད་ཆགས་བཞིན་པའི་ཨུར་ཌོའི་འཁྱུག་བྲིས་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་དོགས་པ་དང་རྣམ་རྟོག་ཆེ་བའི་ཁ་ཆེའི་མུལ་ལ་ཚོར་ཡང་ཁ་གཏད་གཅོག་གི་ཡོད་''ཅེས་བཀོད་ཡོད།

    སྐར་རྡོ་གྲོང་ཁྱེར་དབུས་བྱས་པའི་སྦལ་ཏི་ཡུལ་ལམ་དེང་སྐབས་ཕྱི་ལུགས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་ཕལ་ཆེ་བའི་ནང་སྦལ་ཏི་སི་ཐན་(Baltistan)ཞེས་འབོད་པ་ནི་པཱ་ཀི་སི་ཐན་གྱི་བྱང་ཤར་མཐའ་མཚམས་སུ་ཆགས་ཡོད་ལ།རོབ་རྩིས་བྱས་ན་ས་ཁྱོན་ལ་ཀེ་ལོ་མི་ཊར་གྲུ་བཞི་མ་༡༠༡༡༨དང་།མི་འབོར་འབུམ་བཞི་ལྷག་ཡོད་པ་རེད།ཡུལ་འདིའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་བོད་སྐད་དམ་སྟོད་སྐད་ཅེས་འབོད་བཞིན་པའི་བོད་ཀྱི་ནུབ་ཕྱོགས་ས་ཁུལ་གྱི་ཡུལ་སྐད་བཤད་ཀྱི་ཡོད་ལ།བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལྟར་ན།སྦལ་ཏི་ཡུལ་ནི་བོད་ཡུལ་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་དུ་ཕྱེ་བའི་སྟོད་ཕྱོགས་ཀྱི་སྤུ་ཧྲེང་དང་མང་ཡུལ།ཟངས་དཀར་གསུམ་སྐོར་གཅིགཞང་ཞུང་དང་།ཁྲི་ཏེ་སྟོད་སྨད་སྐོར་གཅིགའཆིམ་མལ་ལི་དང་།བྲུ་ཤ་དང་།སྦལ་ཏི་གསུམ་སྐོར་གཅིག་བཅས་བཅད་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་སྦལ་ཏི་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་ཞིང་།དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པ་ནས་བཟུང་ཏ་ཟིག་གམ་ཁ་ཆེའི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ཤོར་ཏེ་ད་བར་མི་ལོ་༥༠༠ཕྱིན་ལ།འདིའི་རིང་ཁོ་ཚོའི་ཆོས་ལུགས་གྱུར་ཡོད་ནའང་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་གོམས་སྲོལ་ནི་རྩ་ཡལ་དུ་མ་སོང་ཙམ་དུ་གནས་ཡོད་པ་དང་།དེང་སྐབས་སྦལ་ཏིའི་མི་རྣམས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་དང་བོད་སྐད་སོགས་སྦྱངས་ཏེ་སོ་སོའི་ཕ་མེས་ཀྱི་ཆོས་རིག་དང་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་བཅས་མི་ཉམས་རྒྱུན་འཛིན་དང་ཉམས་པ་སླར་གསོ་བྱ་རྒྱུའི་སྐོར་ལ་ལས་འགུལ་སྤེལ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།སྦལ་ཏིའི་རིག་གཞུང་ཐེབས་རྩ་ཁང་དུ་ཕྱག་ལས་གནང་ཞིང་གེ་སེར་རྒྱལ་པོའི་སྒྲུང་སྦལ་ཏིའི་ཡུལ་སྐད་དུ་ཞིབ་འབྲི་གནང་མཁན་སྐུ་ཞབས་སིད་ཨ་བྷས་ཁ་ཛི་མ་ལགས་ཀྱིས་''ང་ཚོ་ནི་ཡུལ་འདིར་དུས་རབས་དྲུག་པ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་འབྲི་རྒྱུན་ཡོད་པའི་མི་རིགས་ཁོ་ན་དེ་ཡིན་''ཅེས་དང་།''ཡིན་ནའང་ཀླད་པ་གུ་དོག་པོའི་མུལ་ལ་བ་རྣམས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་མཚམས་འཇོག་དགོས་ཟེར་ལ།དེར་བརྟེན་ལོ་ངོ་འདི་དག་གི་རིང་སྦལ་ཏིའི་ཡུལ་སྐད་དང་ཡི་གེའི་འབྲི་ཀློག་གི་འཕེལ་རིམ་ལ་གོད་ཆག་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་རེད་''ཅེས་དང་།ཁ་ཛ་མི་ལགས་ཀྱིས།''ཏ་ཟིག་གི་གསལ་བྱེད་ནི་ང་ཚོའི་སྐད་ལ་ཕན་པོ་མི་འདུག་སྟེ།སྦལ་ཏིའི་ཡིག་འབྲུ་མང་པོ་ཞིག་ཏ་ཟིག་གི་གསལ་བྱེད་ནང་འབྲི་ཐུབ་ཀྱིན་མི་འདུགདེའི་རྐྱེན་གྱིས་ང་ཚོའི་སྐད་ཡིག་ད་ཆར་སེམས་ཅན་བདག་མེད་དང་འདྲ་ཞིང་།ང་ཚོའི་སྙན་ངག་བཅད་མ་དང་ལྷུག་མ་ནི་ཟུངས་ཟད་ནས་སྐམ་རུལ་དུ་འགྱུར་བཞིན་ཡོད་''ཅེས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད།པཱ་ཀི་སི་ཐན་གྱི་ཨ་གྷ་ཁན་རིག་གཞུང་ཞབས་ཞུ་ཁང་དང་ལོན་ཌོན་བོད་ཀྱི་ཐེབས་རྩ་ཁང་གི་མཉམ་རོགས་འོག་ཁ་ཛ་མི་ལགས་ཀྱིས་༡༩༩༩ལོ་ནས་བཟུང་པཱ་ཀི་སི་ཐན་གྱི་སྦལ་ཏི་ཡུལ་དུ་བོད་ཡིག་སླར་གསོའི་ཕྱག་ལས་གནང་མགོ་བཙུགས་ཏེ།བོད་ཡིག་ནང་གཞི་རིམ་གྱི་སློབ་དེབ་དཔར་སྐྲུན་བྱས་པ་མ་ཟད།སྐར་རྡོ་གྲོང་ཁྱེར་ནང་གི་ཚོང་ཁང་གི་སྒོ་བྱང་རྣམས་བོད་ཡིག་ནང་འབྲི་བར་རོགས་རམ་བྱས་སྟབས།དེང་སྐབས་ཀྱི་ཕྱི་ལོགས་ཀྱི་མི་སུ་ཞིག་སྐར་རྡོ་གྲོང་ཁྱེར་དུ་སླེབས་མ་ཐག་ཐོག་མར་མིག་ལམ་དུ་ཤར་བ་ནི་སྒོ་བྱང་འདི་དག་ཡིན་འདུག
    ཁ་ཛ་མི་ལགས་ཀྱིས་''ཁ་ཆེ་མུལ་ལ་རྣམས་ཀྱིས་འདི་དག་ནི་ཁ་ཆེ་བ་མིན་ཚུལ་གནོན་ཤུགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་སྤྲོད་ནའང་ང་ཚོར་མང་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡག་པོ་རག་སོང་།ང་ཚོའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་རིག་གཞུང་རྐྱང་བ་ཡིན་ལ།རིམ་བཞིན་ང་ཚོས་སྦལ་ཏི་ཡུལ་འདིར་རིག་གཞུང་གི་ལྗོངས་རྒྱུའི་ལས་དོན་ཡར་རྒྱས་གཏོང་གི་ཡིན་''ཞེས་བརྗོད་ཡོད།འདི་ལྟར་སྦལ་ཏི་རིག་གཞུང་ཐེབས་རྩ་ཁང་གིས་བོད་ཡིག་གི་འབྲི་རྒྱུན་སླར་གསོའི་ཞོར་དུ་སྦལ་ཏི་ཡུལ་གྱི་དུས་སྟོན་དང་གཞས།ཞབས་བྲོ།ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་མཁར་རྙིང་སོགས་ཀྱང་བསྐྱར་གསོ་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་ཡང་བཏིང་ཡོད་འདུགཁ་ཛ་མི་ལགས་ཀྱི་ལས་གཞི་འདི་མགོ་བཙུགས་པ་ནས་བཟུང་།ཁ་ཆེའི་ཆོས་དཔོན་དང་ཚོང་དཔོན་སོགས་ཁོང་གི་སར་བཅར་ཏེ་སྐྱོན་འཛུགས་བྱས་ཡོད་པ་དང་།ཁོང་གིས་དེ་དག་རེ་རེར་ཁ་ཏ་སློབ་གསོ་བྱས་ཏེ་ལས་གཞི་ལ་བར་ཆད་མ་བྱུང་ཙམ་ཡིན་པ་དང་།མང་པོ་ཞིག་ནི་ལས་གཞི་འདིའི་ཐད་གདེང་ཚོད་དེ་ཙམ་མེད་ནའང་སྐར་རྡོའི་གྲོང་ཁྱེར་དུ་སྦལ་ཏིའི་རིག་གཞུང་ཐེབས་རྩ་ཁང་ལ་བརྩི་མཐོང་ཆེ་ཞིང་།གྲོང་ཁྱེར་དེའི་ནང་གི་དཔེ་དེབ་འཚོང་མཁན་ཞིག་གིས་''མི་སུས་ཀྱང་ལོ་ངོ་བརྒྱ་ཕྲག་མང་པོའི་ལོ་རྒྱུས་ནག་སུབ་གཏོང་གི་མ་རེད་''ཅེས་བརྗོད་ཡོད་ལ།ཁོང་གི་དཔེ་ཁང་ནང་གི་བོད་ཡིག་གི་གཞི་རིམ་སློབ་དེབ་དེ་འགྲིམ་རྒྱུག་ཆེན་པོ་ཡོད་ཚུལ་གོང་གསལ་གསར་འགོད་པར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པ་སོགས་སྦལ་ཏིའི་ཡུལ་མི་རྣམས་ཀྱིས་ལས་གཞི་འདིའི་ཐད་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆེན་པོ་གནང་གི་ཡོད་འདུགཁ་ཛ་མི་ལགས་ཀྱིས་ལས་གཞི་འདིར་པཱ་ཀི་སི་ཐན་ཡུལ་དུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འགོག་རྐྱེན་ཅི་ཙམ་ཡོད་མེད་རྟོགས་དཀའ་ནའང་ཁོང་གིས་འདི་ནི་པཱ་ཀི་སི་ཐན་གྱི་ཨ་སི་ལ་མ་བྷ་ཌི་དང་འབྲེལ་བ་གང་ཡང་མེད་སྐོར་ཨུ་ཚུགས་ཀྱིས་བརྗོད་ལ།''ང་ཚོས་སྦལ་ཏི་སི་ཐན་གྱི་དོན་དུ་ལས་ཀ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།འདི་ནི་པཱ་ཀི་སི་ཐན་ལ་ཁ་གཏད་བཅག་པ་ཞིག་ནམ་ཡང་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་མ་རེད།ཐ་ན་ང་ཚོར་ཁྲིམས་ཐོག་གི་ཐོབ་ཐང་མེད་ནའང་།པཱ་ཀི་སི་ཐན་གཞུང་གིས་ང་ཚོར་ཁ་པར་དང་།གློགལམ།སློབ་གྲྭ་སོགས་འཛུགས་སྐྲུན་ཐད་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རོགས་རམ་རྒྱ་ཆེན་པོ་གནང་ཡོད་པ་རེད་''ཅེས་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་ཡོད།སྦལ་ཏི་ཡུལ་འདིར་བོད་ཀྱི་འབྲོག་པ་རྣམས་དུས་ནམ་ཞིག་ནས་སླེབས་པ་གསལ་པོར་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་མེད་ནའང་བོད་ཀྱི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ནས་བཟུང་སྦལ་ཏི་ཡུལ་ནི་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་ཁྱོན་ཆ་ཤས་སུ་གྲུབ་ཡོད་ལ།གང་ལྟར་ཡུལ་འདི་བོད་ལ་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་གི་འབྲེལ་བ་ཆེན་པོ་ཡོད་སྟབས་དེང་སྐབས་ཀྱང་སྦལ་ཏི་ཡུལ་ལ་''བོད་ཆུང་བ་''ཞེས་འབོད་སྲོལ་དར་ཡོད་པ་རེད།དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པ་ནས་བཟུང་སྦལ་ཏི་ཡུལ་དུ་བོད་རིགས་མ་ཡིན་པའི་དབང་བསྒྱུར་བ་སླེབས་མགོ་བཙུགས་ཏེ་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་ལ་ཡང་རིམ་བཞིན་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་མགོ་ཚུགས།དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པ་ནས་བཟུང་ཡུལ་འདིར་ཏ་ཟིག་གི་ཁ་ཆེ་བ་རྣམས་དབུས་ཨེ་ཤ་ཡང་ཀསྨིར་སོགས་བརྒྱུད་ནས་སླེབས་པ་དང་བསྟུན་སྦལ་ཏི་ཡུལ་འདི་ཁ་ཆེ་ཆོས་ལུགས་སུ་བསྒྱུར་མགོ་བཙུགས་ཏེ།དེང་གི་དུས་སུའང་ཡུལ་འདིའི་བོད་རིགས་ཕལ་ཆེ་བ་ཁ་ཆེའི་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་ཡོད་པ་རེད།