སི་ཁྲོན་བོད་ཁུལ་ལ་དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་རྫོང་ཁག་བཅོ་བརྒྱད་དང་།རྔ་བ་བོད་རིགས་ཆའང་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་རྫོང་ཁག་བཅུ་གསུམ།མུ་ལི་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་རྫོང་བཅས་ཡོད་ཅིང་།རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཁྲི24.79དང་སྤྱིའི་མི་གྲངས་ཁྲི187ལྷག་ཡོད་པའི་ནང་བོད་རིགས་ཀྱི་མི་གྲངས་ཁྲི124ལྷག་ཡོད་པས་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་བོད་ཁུལ་ཆེན་པོ་ཨང་གཉིས་པ་ཡིན་པ་རེད།འདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཆུ་རྒྱུན་ཁྲོད་དུ་རང་བྱུང་ཆ་རྐྱེན་ཧ་ཅང་ཞན་པ་དང་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ས་ཁོངས་གནས་གཞི།རྗེས་ལུས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་འཚོ་བ་བྱེད་སྟངས་སོགས་ཀྱི་རྒྱུན་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་ཕན་ཚུན་འགོག་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པའི་དབང་གིས་བོད་ཁུལ་འཕེལ་རྒྱས་རྗེས་སུ་ལུས་ཤིང་དམངས་འཚོའི་ཆ་རྐྱེན་ཅུང་སྡུག་པའི་ཚུལ་དུ་ལྷུང་ཡོད་པ་རེད།
ཏང་ཀྲུང་དབྱང་དང་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་བོད་ཁུལ་ལས་ཀའི་ཐབས་ཇུས་དང་འཆར་འགོད་ལ་གཞིགས་ནས་གཞི་རྩའི་ཐོག་བོད་ཁུལ་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་དང་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་བཅོས་གཏོང་བ་དང་།མཐུན་སྒྲིལ་དང་དམངས་གཙོ།དར་རྒྱས།དཔལ་ཡོན།འཆམ་མཐུན་བཅས་ཡིན་པའི་བོད་ཁུལ་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཆེད།2009ལོའི་ཟླ་བ2པར།སི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་ཏང་ཨུ་དང་ཞིང་ཆེན་སྲིད་གཞུང་གིས་འབྲེལ་ཡོད་པུའུ་ཨུས་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་འོག    དངོས་སུ་བོད་ཁུལ་འབྲོག་པའི་གཞིས་ཆགས་བྱ་སྤྱོད་འཆར་གཞི་དང་སྦྲ་གུར་ནང་གི་འཚོ་བ་གསར་པ་ལག་ལེན་བྱེད་འགོ་བཙུགས་པ་རེད།ལོ4ཡི་རིང་ལ་མ་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར180བཏང་ནས（སྲིད་གཞུང་གིས་ཁ་གསབ་རོགས་དངུལ་སྒོར་དུང་ཕྱུར65）འབྲོག་ཁུལ་གྱི་རྫོང29ལ་གཞིས་ཆགས་ལྟེ་གནས་1409བསྐྲུན་རྒྱུའི་འཆར་འགོད་བྱས་ནས་དུད་ཚང་ཁྲི10ཡི་འབྲོག་དམངས་ཁྲི50ཡི་གཞིས་ཆགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱས་པའི་དུས་མཚུངས་སུ།ཕྱུགས་ཟོག་འཚོ་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུའི་ཐད་མཁོ་བའི་སྦྲ་གུར་གསར་པ་དང་དེང་རབས་ཀྱི་འཚོ་བའི་སྤྱོད་ཆས་ཐག་གཅོད་བྱས་ཏེ་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་དུད་ཚང་རེར་གཏན་འཁེལ་གྱི་སྡོད་ཁང་ཡོད་པ་དང་།ཁྱིམ་ཚང་རེར་སྦྲ་གུར་གསར་པ་རེ་ཡོད་པ།གྲོང་ཚོ་རེར་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་སའི་ལྟེ་གནས་རེ་ཡོད་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་བཞག་པ་རེད།
སི་ཁྲོན་གྱིས་ཞིང་ཆེན་ཡོངས་ཀྱི་ནུས་ཤུགས་བཏོན་ནས་སྲིད་གཞུང་གིས་སྣེ་ཁྲིད་དང་།འབྲོག་དམངས་གཙོ་བོ།ཡུལ་བབ་དང་བསྟུན་པ།རིགས་བགོས་ནས་སྣེ་ཁྲིད།གཅིག་གྱུར་གྱིས་འཆར་འགོད།ལུགས་མཐུན་གྱིས་འཆར་འགོད་བཅས་བྱ་རྒྱུའི་རྩ་དོན་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་སྲིད་གཞུང་གིས་གཅིག་གྱུར་གྱི་འཆར་འགོད་གཙོ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་བྱས་ནས་མང་ཚོགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གཙོ་བོར་སྐུལ་སྤེལ་བཏང་ཏེ་སྤུས་ཀ་དང་།ཉེན་མེད་བདེ་འཇགས།མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དམིགས་སུ་ཐོན་པ་བྱ་རྒྱུ་སོགས་གཅིག་གྱུར་བྱས་ཏེ་གཞི་ཆགས་གནས་གཞི་རེ་བཙུགས་རྗེས་གྲོང་ཚོ་རེའི་རྣམ་པ་གྱུར་བ་དང་།འབྲོག་དམངས་ལ་ཕན་འབྲས་ཐོབ་པའི་དམིགས་ཡུལ་མངོན་འགྱུར་བྱུང་བ་རེད།
མིག་སྔར།དུད་ཚང91969ཙམ་གྱི་གཏན་སྡོད་ཁང་པ་བསྐྲུན་ཟིན་པ་དང་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་ཚད་བརྒྱ་ཆ92.65ཡི་ཐོག་སླེབས་པས1243ཙམ་གཏན་སྡོད་གནས་གཞི་དང་སྤྱི་པའི་ལྷུ་ལག་ཆ་ཚང་གི་སྒྲིག་བཀོད་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་།སྦྲ་གུར་ཁྲི10དང་སྦྲ་གུར་ནང་གི་ལྷུ་ལག་ཆ་ཚང་གི་སྤྱོད་ཆས་ཆ10ཙམ་འབྲོག་དམངས་ཀྱི་ལག་ཏུ་སྤྲད་ཡོད་པ་རེད།འབྲོག་དམངས་ཀྱི་སྡོད་གནས་གསར་པས་འདུ་ཤེས་གསར་པ་མཚོན་པ་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག  བོད་ཁུལ་གྱི་རང་བྱུང་ས་ཁམས་དང་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལ་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ནས་ཆུ་ཚད་མཐོན་པོའི་དམངས་ཀྱི་སྡོད་གནས་བཟོ་སྟངས་ལྟར།བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་པར་བྱས་ཏེ་འབྲོག་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བ་དང་ཆོས་ལུགས།ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་བཅས་ལ་བརྩི་འཇོག་བྱས་ནས་འགྲིམ་འགྲུལ་སྟངས་བདེ་དང་།འཐུང་ཆུ་ཉེན་མེད་བདེ་འཇགས།བརྡ་འཕྲིན་དར་རྒྱས།ཐོན་ལས་འདེགས་སྐྱོར་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་འབྲོག་དམངས་གཏན་སྡོད་གྲོང་ཚོ་གསར་པ་སྐོར་ཞིག་བཙུགས་ཡོད།སྦྲ་གུར་གསར་པ་བཟོ་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུའི་ཐད་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་བོད་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དམིགས་སུ་ཐོན་པ་དང་།ཕན་ནུས་ཀྱི་ཐད་དྲོད་ཡོད་པ།མཁའ་རླངས་རྒྱུག་ཐུབ་པ།ཚ་དྲོད་དང་མེ་འགོག་པ།ཡང་ལ་ཁུར་བདེ།སྤྱོད་ཡུན་རིང་བ།ཁ་བ་དང་ཆར་ཆུ་སོགས་འགོག་ཐུབ་པ་བཅས་ཀྱི་ཚད་གཞི་ལ་སླེབས་ཡོད།ལག་རྩལ་མང་ཤོས་ཀྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཁུལ་གྱི་སྟོང་ཆ་བསྐོང་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྔོན་ཐོན་ཆུ་ཚད་དུ་སླེབས་ཡོད་པ་རེད།
འབྲོག་དམངས་སྡོད་གནས་གསར་པར་མཚོན་ནུས་གསར་པ་འདུས་ཡོད་པ་སྟེ།གཏན་སྡོད་ཁང་པ་གསར་སྐྲུན་བྱེད་པ་ལ་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ་དང་།ནང་ཁུལ་དུ་དེང་རབས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ།དེ་མིན་ད་དུང་དྲོད་སྐྱིད་དང་ཉེན་མེད་བདེ་འཇགས་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱང་ཡོད་པ་འདི་ནི་འཛུགས་སྐྲུན་སྡེ་ཁག་གིས་སྒྲིག་གཞི་དང་ཕན་ནུས་མང་བའི་ཁང་མིག་རི་མོ་སྣ་ཚོགས་བྲིས་ནས་འབྲོག་པའི་མང་ཚོགས་ལ་རང་འདེམ་བྱེད་རྒྱུར་མཁོ་འདོན་བྱས་ཏེ་མི་དམངས་ཀྱི་བློ་དང་མཐུན་པ་བྱས་ཡོད།འབྲོག་པའི་གཞིས་ཆགས་གནས་གཞི་དེ་གསར་དར་འདུས་སྡེའི་ཕྱོགས་བསྡུས་རང་བཞིན་གྱི་ནུས་པ་རིམ་བཞིན་མངོན་པ་བྱེད་པའི་་མཚོན་བྱེད་དུ་གྱུར་ཡོད་པ་རེད།
སྡོད་གནས་གསར་པ་བསྐྲུན་པར་བྱེད་སྟངས་གསར་པ་སྤྱོད་པ་སྟེ།འབྲོག་དམངས་ཀྱི་སྡོད་གནས་གསར་པ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུ་དེ་དམངས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་འབྲོག་པའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་འདོད་བློ་ལ་བརྩི་འཇོག་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ནས་འབྲོག་པའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་རང་ཤུགས་འདོན་རྒྱུ་གཙོ་བོ་དང་འབྲོག་པའི་མང་ཚོགས་ཀྱིས་ཐོག་མའི་གསར་སྐྲུན་གྱི་སྙིང་སྟོབས་ལ་བརྩི་འཇོག་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཡོད།ཞིང་ཆེན་ནང་ཁུལ་གྱི་གྲོང་ཁྱེར12ཀྱི་འཆར་འགོད་སྡེ་ཁག་གི་ཆེད་ལས་ལག་རྩལ་མི་སྣ200ལྷག་ཙམ་སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་བོད་ཁུལ་འབྲོག་པའི་གཞིས་ཆགས་གནས་གཞི་རུ་བཟོ་འགོད་བྱ་རྒྱུའི་ཁ་གཏད་རོགས་སྐྱོར་བྱས་པ་རེད།ཐོན་ཁུངས་ལེགས་སྒྲིག་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་རྫོང་དེ་གཞི་རྩ་དང་རྣམ་གྲངས་གཙོ་གནད་དུ་བྱས་ནས་ནོར་སྲིད་ཀྱིས་ཁ་གསབ་རོགས་སྐྱོར་དང་དངུལ་བུན་བསྐྱེད་སྤྲོད།ཁ་གཏད་རོགས་སྐྱོར།འབྲོག་དམངས་ཀྱིས་མ་དངུལ་གྲབས་གསོག་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་ནས་མ་དངུལ་གྱི་དཀའ་ངལ་ཐག་གཅོད་བྱས་ཏེ་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཤིག་ཆགས་ཡོད་པ་རེད།སི་ཁྲོན་དུ་བཅའ་སྡོད་བྱེད་མཁན་དམག་དཔུང་གིས་ཐེངས་མང་པོར་རིན་པ་མི་དགོས་པར་འབྲོག་ཁུལ་ལ་སྦྲ་གུར་གསར་པ་དང་འཛུགས་སྐྲུན་རྒྱུ་ཆ་སྐྱེལ་འདྲེན་བྱས་པ་རེད། གྲངས་ལས་འདས་པའི་དང་བླངས་ཞབས་ཕྱི་པས་སྦྲ་གུར་གསར་པ་སྐྱེལ་འདྲེན་བྱེད་པར་ནུས་ཤུགས་གང་ཡོད་བཏོན་ཡོད།རིམ་པ་སོ་སོའི་སྡེ་ཁག་སོ་སོས་ལས་ཀའི་ལས་བགོས་ལྟར་ནུས་ཤུགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིམས་ཏེ་ཞིང་ཆེན་གྱིས་གཅིག་གྱུར་གྱིས་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་པ་དང་།ཁུལ་དང་རྫོང་གིས་ལག་ལེན་བྱེད་པ།སྡེ་ཁག་གིས་མཛུབ་སྟོན་བྱེད་པ།སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་པ་བཅས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་ཤིག་ཆགས་ཡོད་པ་རེད།
འབྲོག་དམངས་ཀྱི་སྡོད་ཁང་གསར་པར་སྒྲིག་ཆས་གསར་པ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པ་སྟེ།བོད་ཁུལ་གྱི་འབྲོག་དམངས་དང་འབྲོག་ལས་ཐོན་སྐྱེད་འཚོ་བའི་དགོས་མཁོ་ལ་གཞིར་བཟུང་ནས་ལྟེབ་ཁྲི།ལྕགས་ཐབ།ཕྱུར་ཕྱར།རྐུབ་སྟེགས།འོ་དཀྲུག་འཕྲུལ་ཆས།ནུས་པ་མང་བའི་མདུན་ཅོག   སྤྱོད་མང་ཆ་སྒམ།ནུས་པ་མང་ལྡན་གྱི་ཆུ་ཟོ།ཉི་འོད་གློག་ཆས་སོགས་སྦྲ་གུར་ནང་སྤྱོད་རྒྱུའི་འཚོ་བའི་སྤྱོད་ཆས་དགུ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ནས་འབྲོག་དམངས་ཀྱི་སེམས་ལ་བདེ་སྣང་གིས་ཁེངས་པ་རེད། ཆེད་དུ་བོད་ཁུལ་འབྲོག་དམངས་ལ་ཉི་འོད་ནུས་པའི་སྟབས་བདེའི་འཁོར་སྐར་བརྙན་འཕྲིན་ཁྲི4ཙམ་ཞིབ་འཇུག་བཟོ་སྐྲུན་བྱས་པ་དེས་བརྙན་འཕྲིན་དང་།འཁོར་སྐར།གློག་བཅས་ཀྱི་འཕྲུལ་ཆས་གསུམ་གཅིག་འདུས་ཡིན་པའི་རྣམ་པ་མངོན་འགྱུར་བྱུང་ཡོད།སྤྱོད་ཆས་དེ་ནི་སྒོ་ཟོག་ལ་བཀལ་ནས་ཕྱུགས་འཚོ་རུ་འགྲོ་དུས་ལྟ་ཆོག་པས་འབྲོག་པ་ཚོས་ཁེར་རྐྱང་སུན་སྣང་གི་འཚོ་བ་དང་བྲལ་ཏེ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཕྱི་རོལ་གྱི་འཇིག་རྟེན་མཐོང་བ་དང་།འབྲོག་པ་ཚོས་ཕྱུགས་ཟོག་འཚོ་བའི་གོ་རིམ་དུ་ཟས་གཙང་མ་ཟ་རྒྱུ་ལོན་པར་མ་ཟད།ཉལ་ས་དང་སྡོད་ཁང་དྲོན་པོ་ཡིན་པ་སོགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ཐད་ལོ་ངོ་སྟོང་གི་མཆོང་བརྒལ་བྱུང་བ་རེད།འབྲོག་དམངས་ཀྱིས་ཐོན་སྐྱེད་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་འགྱུར་མངོན་གསལ་དུ་བྱུང་བ་དང།རྩྭ་ཐང་གི་སྐྱེ་ཁམས་ལེགས་བཅོས་ཆེན་པོ་བྱུང་ནས་གཞི་རྩའི་ཐོག་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཕྱི་དཀོན་པའི་གནས་ཚུལ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པས་བོད་ཁུལ་ཆ་སྙོམས་ཅན་གྱི་སྤྱི་པའི་ཞབས་ཕྱི་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་འགྲོ་དང་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། གཞི་རིམ་གྱི་སྲིད་དབང་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ཡོད་པ་རེད།འབྲོག་པའི་མང་ཚོགས་སྡོད་གནས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆ་རྐྱེན་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་ལེགས་འགྱུར་བྱུང་ཡོད་པ་དང་།འབྲོག་དམངས་ཚོས་དེང་རབས་ཀྱི་འཚོ་བ་རོལ་ཐུབ་པ་དང་ཕན་འབྲས་དངོས་ཐོབ་ནས་སེམས་གཏིང་ནས་ཏང་དང་སྲིད་གིས་བདེ་དྲོད་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེན་ཞུས་དང་ཞུ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།