ལྔ། ཚེ་སྲོག་གི་ལྟ་ཚུལ།

                                  1.ཚེ་སྲོག་བྱུང་ཚུལ་ཐད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ།
      སྤྱིར་བོན་རྣམས་ལྟར་ན་ཚེ་སྲོག་ཐམས་ཅད་ཀྱང་འབྱུང་བ་ལྔ་ལས་མ་བྱུང་བ་གཅིག་ཀྱང་མི་སྲིད་པར་འདོད་དེ། 《མཛོད་འགྲེལ》ལས། “འབྱུང་བ་ལྔ་ལས་ཀུན་ཀྱང་སྤྲུལ་ཞེས་པ། སྐྱེ་འགྲོ་སེམས་ཅན་སྲོག་དང་དབུགས་ཀྱིས་བསྡུས་པ་རྣམས། སེམས་ཅན་ནམ་མཁའི་ངོགས་ལས་སྤྲུལ། དབུགས་རླུང་གི་རྒྱུན་ལས་སྤྲུལ། དྲོད་མེའི་མདངས་ལས་སྤྲུལ། ཁྲག་ཆུའི་བག་ལས་སྤྲུལ། ཤ་སའི་རྟེན་ལས་སྤྲུལ་པའོ། །” ཞེས་སོ། །
      དེས་ན《ནམ་མཁའ་སྤྱི་གཅོད》ལས། “འཁོར་འདས་ཀུན་གྱི་ཐོག་མ་རུ། །ཐོག་མར་རིག་པའི་རྒྱལ་བོ་སྔ། །”ཞེས་བཅུད་ལ་སྔ་བ་ནི་ཡེ་སྲིད་ཀྱི་སེམས་རྒྱུན་ཡིན་པར་བཤད་པ་དེ་ནི་མར་ཁེ་སིའི་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་ལྟ་བ་ལྟར་ན་སེམས་རིག་སྔོན་དང་དངོས་པོ་རྗེས་སུ་བྱུང་བ་འདྲ་ཞིག་ཆགས་འདུག་སྟེ། འདི་ནི་ཆོས་ལུགས་ཀུན་གྱི་ཐུན་མོང་གི་ལྟ་ཚུལ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ནོ། །དེ་ལྟར་ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་ཆགས་ཚུལ་ལ་ཐེག་པ་མི་འདྲ་བ་རེར་བཞེད་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཡོད་པ་ནང་བཞིན་ནང་བཅུད་ཀྱི་ཆགས་ཚུལ་ཡང་དེ་ལྟར་རོ། །
                                 (1) མིའི་རིགས་བྱུང་ཚུལ་ཐད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ།
      སྤྱིར་བོན་གྱི་དཔེ་ཆ་ཀུན་ལས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་འདི་དང་པོ་འོད་གསལ་གྱི་ལྷ་ལས་མཆེད་ཅེས་བཀོད་པ་ནི་གཅིག་མཐུན་གྱི་ལྟ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། འདིར《མཛོད་འགྲེལ》ལྟར་ན། “དེ་ལས་སྲིད་པའི་སྨོན་ལམ་དང་སེམས་ཅན་གྱི་ལས་དབང་གིས། མཚོ་དབུས་དབྱལ་མ་མོ་ཞིག་བྱུང༌། དེ་ལས་འོད་སྒོང་སྔོན་པོར་བྱུང༌། སྒོ་ང་རང་གིས་རང་བརྡོལ་བས། གཡུའི་བུད་མེད་སྔོན་མོ་ལ། འཐིང་གི་མཆན་ལྟས་བདུན་དུ་བརྩེགས་པ་ཞིག་བྱུང་ངོ༌། །ཆུ་ལྕགས་རྒྱལ་མོ་སྲིད་པའི་ཡུམ་ཞེས་པ། ཡབ་སངས་པོ་འབུམ་ཁྲིས་མིང་བཏགས་པ། སྒོ་བ་ཆུ་ལྕགས་རྒྱལ་མོ་ཞེས་དང་བྱ། ”ཞེས་སོ། །འདི་དང་འོད་ཀྱི་སྒོ་ངའི་ནང་སྙིང་ལས་བྱུང་བའི་ཁྲི་རྒྱལ་ཁུག་པའི་སྤྲུལ་བ་སྲིད་པ་སངས་པོ་འབུམ་ཁྲི་གཉིས་བཤོས་པ་ལས་སྲིད་པ་ཕོ་དགུ་དང་མོ་དགུ་སྟེ་ལྕམ་དྲལ་བཅོ་བརྒྱད་དུ་བྱུང་སྟེ། “དེ་དག་ལས་རིམ་གྱིས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་བརྒྱུད་མི་འདྲ་བ་དག་བྱུང”{18}བར་བཞེད་དོ། །ལྷ་སྒྲུང་ལྟ་བུའི་བཤད་ཚུལ་འདི་ཡང་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པ་ཕྱོགས་ཙམ་ཡོད་དེ། ད་ལྟ་ཚན་རིག་པས་མིའི་རིགས་རྒྱུད་འདི་འདྲ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་ལDNAསྟེང་ནས་བརྟག་སྟེ་ཁུངས་འདེད་བྱས་ཚེ་རང་རེ་མིའི་རིགས་ནི་མ་ཡུམ་དགུ་ལས་བྱུང་འཕེལ་སོང་བར་མཐོང་ངོ༌། །
      ཡང་རྫོགས་ཆེན་གྱི་ལུགས་ལྟར་ན། “དུས་གསུམ་ཐོག་དང་ཐ་མ་མེད་པའི་དུས། འཁོར་འདས་གཉིས་གང་གིས་ཀྱང་མ་རེག་པའི་དུས་ན། ཀུན་གཞི་གཤིས་ཀྱི་འདུག་ཚུལ་ནི། རྒྱ་ཆད་དང་ཕྱོགས་ལྷུང་མེད་པ་ནམ་མཁའ་ལྟ་བུར་གནས་སོ། །དེ་ལ་རིག་པ་ནི་ཀུན་གཞིའི་ཀློང་ནས་རང་ཤར་ཏེ། གསལ་ལ་རྟོག་པ་མེད་པར་ཉི་མའི་སྙིང་བོ་ལྟ་བུར་གནས་སོ། །”{19}ཞེས་པས་ནམ་མཁའ་སྟོང་བ་དང་མཉམ་དུ“ཀུན་གཞི”ཤེས་པ་ཞིག་ཀྱང་ངང་ལ་གྲུབ་པར་འདོད་ལ། དེ་ནས“རང་ཤེས་རིག་གི་རྒྱལ་པོ”དེས་རང་གི་ངོ་བོ་རྟོགས་པས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་བཤད་ལ། མ་རྟོགས་པས་འཁོར་བར་བཤད་དོ། །འདིར“འཁོར་བ”ཞེས་པ་ནི་ནང་དོན་རིག་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་རྒྱ་ལ་མ་ཚུད་པར་བཤད་ན་སེམས་ཅན་ཏེ་ཚེ་སྲོག་གི་རྒྱུན་ལ་སྟོན་པར་འདོད་པ་གོང་དང་མཚུངས་སོ། །“མ་རྟོགས་འཁོར་བར་ཤར་ཚུལ་ནི། སྣང་བའི་ཡུལ་གསུམ་མངོན་དུ་ཤར་བའི་ཚེ། སྒྲ་འོད་ཟེར་གསུམ་བློའི་ཡུལ་དུ་ཤར་བས། བློ་དྲན་རིག་ཤེས་པས་ཡུལ་ལ་རྨོངས་ཏེ། རང་སྣང་དུ་མ་ཤེས་དངོས་པོ་མཚན་མར་བཟུང༌། ཡུལ་དེ་གསུམ་གྱིས་རྐྱེན་བྱས་ནས། འཁྲུལ་བའི་སྣང་བ་ཤར་ཏེ་བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་སྒྲིབ། དྲན་རིག་བློ་ཡིས་རང་རིག་ངོ་མ་ཤེས། མ་རིག་དབང་གིས་ཤེས་པ་ཡུལ་ལ་འགྱུས། རང་ས་མ་ཟིན་སྣང་བའི་རྗེས་སུ་འབྲེང༌། སྣང་བའི་རྗེས་སུ་འབྲེང་པས་རང་དབང་ཤོར། རང་དབང་ཤོར་བས་གཞན་སྣང་སྒྱུ་མས་བསླུས། སྒྱུ་མས་བསླུས་པས་འཁོར་བའི་རྟེན་འབྲེལ་ཤར་རོ། །”{20}ཞེས་སོ། །དེ་བཞིན་དུ《རྫོགས་པ་ཆེན་པོ་ཞང་ཞུང་སྙན་རྒྱུད་ལས་མདོ་འགྲེལ་གསལ་བའི་སྒྲོན་མེ》ལས་ཀྱང༌། “མཉམ་ཉིད་ངོ་བོ་སྤྲོས་བྲལ་ལ། །འཁྲུལ་དང་མ་འཁྲུལ་ངང་གིས་གནས། །……འཁྲུལ་བ་གཞན་ནས་འོང་བ་མ་ཡིན་ཏེ། །མ་སྤང་གཞི་ལ་ཡུལ་གྱི་གློ་བུར་བྱུང༌། །དཔེར་ན་སྤྲིན་དང་གཞའ་ཚོན་ཁུ་རླངས་རྣམས། །གཞན་ནས་མ་འོངས་ནམ་མཁའི་ངང་ནས་བྱུང༌། །ནམ་མཁའ་མ་སྤངས་འབྱུང་བ་གློ་བུར་ཙམ། །”ཞེས་དང༌། ཡང༌། “འཁྲུལ་བའི་འབྲས་བུ་ཅི་ཞེ་ན་ཉོན་མོངས་སྡུག་བསྔལ་གཉིས། །གཉིས་འཁྲུལ་དབང་གིས་འཁོར་བ་ཐམས་ཅད་འབྱུང་བའི་རྒྱུའོ། །དཔེར་ན་ཐམས་ཅད་རང་ལས་བྱུང་སྟེ་ཤིང་ཁའི་སྲིན་བཞིན་ནོ། །”ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་རོ། །
                                  (2)སྲོག་ཆགས་ལ་སོགས་ཚེ་སྲོག་གཞན་པའི་བྱུང་ཚུལ་ཐད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ།
      དེ་ཡང《མཛོད་འགྲེལ》ལས། “བཅུད་ཆགས་པ་ལ་སྔ་བ་ལ་ལྷ་ཡིན། དེ་ནས་ལྷ་མིན་མི་དང་བྱོལ་སོང་དང་ཡིད་དྭགས་དང་དམྱལ་བ་རྣམས་རིམ་གྱིས་ཆགས་པའོ། །”ཞེས་འབྱུང་པ་ལྟར་སྲོག་ཆགས་ལ་སོགས་སེམས་ཅན་གཞན་རྣམས་ཀྱང་གོང་དུ་བཤད་པའི་ཡེ་སྲིད་ཀྱི་སེམས་རྒྱུན་དེར་དུག་ལྔ་ལ་སོགས་མ་རིག་པའི་དབང་གིས་གཟུགས་དང་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བ་མང་དུ་བྱུང་བ་ཐམས་ཅད་རང་རང་གི་ལས་ལས་བྱུང་བར་འདོད་དོ། །དེ་རྣམས་ཀྱི་སྐྱེ་ཚུལ་ཐད་ལའང་འདི་ལྟར། “སེམས་ཀྱི་དྲོད་ལས་སྐྱེ་བ་པྲ་མོ་ཧའི་ཤིག་ཚོགས་དང༌། སའི་དྲོད་ལ་རླངས་ཀྱིས་གོ་ཕྱེ་བས་འབུའི་རིགས་སྐྱེ་བ་དང༌། ཆུ་ལ་དངས་བས་གོ་དེ་ཕྱེ་བས་གྱུར་བུ་ཉ་རུ་སྐྱེ་བ་དང༌། ཐང་ཡུད་ནི་མྱུར་བ་སྟེ། སྦྲུལ་དང་ཟེ་མོ་སྤྲུལ་པ་སྲིད་པའི་སྒོ་ང་ལས་སྐྱེ་བ་དང༌། འབྱུང་བའི་སྒོ་ང་ལས་སྐྱེ་བ་ནི། ཡོད་མེད་ཀྱི་ཁ་འཛིན་དཀར་ནག་དང༌། སེམས་ཀྱི་སྒོ་ང་བྱའི་རིག་རྣམས་སོ། །”{21}ཞེས་སོ། །
                                  2.ཚེ་སྲོག་གྲོལ་ཚུལ་གྱི་རྣམ་པའི་ཐད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ།
      ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བ་སྣ་མང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་འདི་དག་དུས་མཉམ་དུ་བྱུང་ངམ་ཡང་ན་ཉུང་ངུ་ཞིག་ནས་འཕེལ་ཏེ་ཇེ་མང་དུ་སོང་བ་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་ལ་བོན་གྱི《མཛོད་འགྲེལ》ལས། “སྣོད་རྩང་སྨེ་ལ་བཅུད་རྩང་སྨེ་རྟེན་པ་སྟེ། བཅུད་དཔག་བསམ་གྱི་ལྗོན་ཤིང་ལྟར་པ་ནི། དཔེར་ན་དཔག་བསམ་གྱི་ལྗོན་ཤིང་ཡང་རྩ་བ་ལས་ཡན་ལག་གྱེས། དེ་ལ་ལོ་འབྲས་མེ་ཏོག་གྱེས་ཤིང་འབྲས་བུ་སྨིན་པ་བཞིན་དུ། སྣོད་རྩང་སྨེ་ལ་རྟེན་པའི་བཅུད་རྩང་སྨེ་རྣམས་ཀྱང༌། གཅིག་ལས་གཉིས་འཕེལ་གྱི་ཚུལ་དུ་སྐྱེ་བའོ། །”ཞེས་གསུངས་པ་འདི་ལ་ཚན་རིག་གི་རང་བཞིན་ཡོད་དེ། ད་ལྟ་ཚེ་སྲོག་གི་འཕེལ་ཚུལ་ཐད་ལ་ཚན་རིག་པ་རྣམས་ཀྱིས་སའི་གོ་ལའི་སྟེང་ན་སྐྱེ་དངོས་རིགས་ཧ་ལམ་ས་ཡ་གཉིས་ནས་དུང་ཕྱུར་གཅིག་ཡོད་པ་ལས་མིག་སྔར་ངོས་ཟིན་བྱུང་བ་ལ་འབུམ་གཅིག་དང་ཁྲི་བཞི་བཅུ་ལྷག་ཡོད། དེ་ལ་ཚན་རིག་པས་སྐྱེ་དངོས་རིག་པ་དང་གནའ་བོའི་སྐྱེ་དངོས་རིག་པ། གནམ་དཔྱད་རིག་པ། ས་གཤིས་རིག་པ། རྫས་འགྱུར་རིག་པ་སོགས་ཀྱི་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་འབོར་ཆེན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་རྗེས་གཅིག་མཐུན་གྱི་ལྟ་བ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་ནི། མིའི་རིགས་འདུས་པའི་སྲོག་ཆགས་དང་རྩི་ཤིང་གི་མེས་པོ་ནི་སྐྱེ་དངོས་ཕྲ་རབ་ཡིན་པ་དང༌། དེ་ལོ་དུང་ཕྱུར་བཅུ་ཕྲག་མང་པོར་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་རྗེས་གཞི་ནས་ཚེ་སྲོག་གི་རྣམ་པ་གཞན་དག་བྱུང་བར་འདོད་པ་དང༌། ཏུར་བུན་གྱི་འཕེལ་འགྱུར་སྨྲ་བས་ཀྱང་སྐྱེ་དངོས་རིགས་ཐ་དག་སྐྱེ་དངོས་རིགས་གཅིག་སྟེ་གནའ་བོའི་སྐྱེ་དངོས་ལས་བྱུང་བར་བཞེད་དེ། ཧ་ལམ་ལོ་དུང་ཕྱུར30ལྷག་གི་སྔོན་ནས་ཆ་རྐྱེན་ངེས་ཅན་འོག་ཏུ་ཚེ་སྲོག་བྱུང་བ་དང༌། དེའི་རྗེས་སུ་སྐྱེ་དངོས་དེ་རིགས་མུ་མཐུད་དུ་འཕེལ་འགྱུར་བྱུང་སྟེ་ད་ལྟ་འཛམ་གླིང་ན་གོང་དུ་བཀོད་པའི་དངོས་རིགས་ཀྱི་གྲངས་ཀ་དེ་ཙམ་ཡོད་པར་གསུངས་སོ། །
      ཡང་ཚེ་སྲོག་མི་འདྲ་བ་སྣ་མང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་འདི་དག་འཕེལ་བའི་རྣམ་པ་ཡང་བོན་གཞུང་རྣམས་སུ་རྣམ་པ་བཞི་རུ་དབྱེ་སྟེ། སྣང་བ་འོད་ལ་བརྟེན་ཏེ་སྐྱེ་བ་དང༌། ས་ཆུ་སྒོ་ང་ལ་བརྟེན་ཏེ་སྐྱེ་བ་དང༌། དྲོད་སེར་རླན་ལ་བརྟེན་ཏེ་སྐྱེ་བ་དང༌། ཕ་མའི་མངལ་ལ་བརྟེན་ཏེ་སྐྱེ་བ་དང་བཞིའོ། །ཞིབ་ཏུ་ནི་དྲོད་ལས་སྐྱེ་བ་བཞི། སྒོ་ང་ལས་སྐྱེ་བ་གསུམ། མངལ་ལས་སྐྱེ་བ་གཉིས། རྫུས་ནས་སྐྱེ་བ་གསུམ་སྟེ་སྐྱེ་བའི་རྣམ་པ་བཅུ་གཉིས་སུ་ཡང་སྟོན་ཏོ། །དེ་ལ་བྱ་རིགས་ཉ་སྦལ་ལ་སོགས་པ་སྒོ་ང་ལས་སྐྱེ་ཞིང༌། ལྷ་ཡི་རིགས་རྣམས་རྫུ་འཕྲུལ་འོད་ལས་སྐྱེ་བ། འབུ་རིགས་རྣམས་དྲོད་སེར་རླན་ལས་སྐྱེ་བ། རང་རེ་མི་རིགས་རྣམས་ཁུག་རྐྱང་མངལ་ལས་སྐྱེ་ཞེས《མཛོད་འགྲེལ》ལས་གསུངས་སོ། །