གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་གནའ་བོའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས།
ཐུབ་བསྟན་ཕུན་ཚོགས། 2011-12-06
རྒྱལ་མོ་ཚ་བ་རོང་གི་ཡུལ་སྐད་དང་། ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་མང་པོ་ཞིག་ནི་གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་རིག་གནས་ཤིག་རེད། ལྷག་པར་དུ་སི་ཏུ་ཆོས་འབྱུང་གི་དགོངས་བཞེད་ལྟར་ན། བོད་ཡིག་གི་སྦྱོར་ཀློག་ནི་སྐབས་དེ་དུས་ཀྱི་བོད་སྐད་ཀྱི་སྒྲ་གདངས་ལ་གཞིར་བཟུང་ནས་གསར་གཏོད་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། སྐད་ཀྱི་སྒྲ་གདངས་ལ་བརྟེན་ནས་མགོ་ཅན་དང་འདོགས་ཅན། སྔོན་འཇུག རྗེས་འཇུག་གི་རྣམ་གཞག་འདི་དག་མཛད་ཡོད་པ་རེད། དེང་དུས་བོད་སྐད་ནང་དུ་སྦྱོར་ཀློག་མི་འདྲ་བའི་སྒྲ་གདངས་དེ་དག་ཕལ་ཆེར་བ་ཞིག་བརླགས་ཟིན་ནའང་། རྒྱལ་རོང་གི་ཡུལ་སྐད་ནང་དུ་ཆེས་ཐོག་མའི་བོད་སྐད་ཀྱི་སྒྲ་གདངས་དེ་ད་དུང་གནས་ཡོད་པ་ཞིག་རེད། དཔེར་ན་དེང་དུས་ཡུལ་དབུས་ཀྱི་ཁ་སྐད་དུ་ཏ་དང་རྟ། ལྟ། སྟ་བཅས་ལ་དོན་གྱི་ཁྱད་པར་ལས་སྒྲ་ཡི་ཁྱད་པར་མེད་པ་ཆགས་ཟིན་ཡང་། གནའ་བོའི་སྐད་གདངས་ལ་དེ་དག་སོ་སོར་ཁྱད་པར་ཡོད་པའི་སྟབས་ཀྱིས་མགོ་ཅན་དེ་སྦྱར་དགོས་པར་བྱུང་ཡོད་པ་ལྟར། དེ་དག་ཕལ་ཆེར་རྒྱལ་རོང་གི་ཡུལ་སྐད་ལ་ད་ལྟའང་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་བཞི་ལྷག་གོང་གི་སྒྲ་གདངས་དེ་གསོན་ཉམས་ལྡན་པར་གནས་ཡོད་པ་རེད།
དེ་བཞིན་དུ་རྒྱལ་རོང་གི་ཆས་གོས་དང་། ལྷ་གསོལ་བ། གདོན་ཕུད་པ་སོགས་དུས་རྒྱུན་གྱི་འཚོ་བའི་ནང་གི་ཤེས་རིག་མང་པོ་ཞིག་ནི་ཆེས་གནའ་བོའི་བོན་པོའི་རིག་གནས་ཡིན་ཞིང་། ཡུལ་མི་དག་གི་བསམ་བློ་ལའང་ཧ་ཅང་སྲ་མཁྲེགས་ཆེ་ཞིང་འགྱུར་ལྡོག་དཀའ་བ་དང་། སྙིང་སྟོབས་ཆེ་ཞིང་གཞན་ལ་མགོ་མི་སྒུར་བའི་བསམ་པ་དེ་ནི་གནའ་བོའི་བོན་གྱི་རིག་གནས་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། རྒྱ་ནག་མན་ཆིང་གོང་མ་ཆན་ལུང་གི་སྐབས་སུ། སྤྱི་ལོ1747ནས1749བར་དང་། སྤྱི་ལོ1771ནས1776བར་སྔོན་རྗེས་སུ་རྒྱལ་རོང་ཆུ་ཆེན་སོགས་ལ་དམག་བརྒྱབ་པའི་སྐོར། སྤྱི་ལོ1747ལོར་རྒྱལ་རོང་ཆུ་ཆེན་ཚ་ཁོ་རབ་བརྟན་རྒྱལ་པོ་དང་རྒྱ་ནག་མན་ཇུ་གོང་མའི་བར་དམག་འཁྲུག་ལངས། རྒྱ་ནག་ཞིང་ཆེན་བརྒྱད་ཀྱི་དམག་མི་ཁྲི་བརྒྱད་ལྷག་བཏང་ཞིང་འགྲོ་སོང་དངུལ་དཀར་པོ་སྲང་བྱེ་བ་གཉིས་ལྷག་བཏང་། དམག་འཁྲུག་ལོ་གཉིས་ཙམ་བྱས། རྒྱ་དམག་ཆིག་ཁྲི་ཉིས་སྟོང་ཉིས་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ཤི། བོད་དམག་ཁྲི་གསུམ་ལྷག་ཙམ་ཤི། སྤྱི་ལོ1771ལོར་སླར་ཡང་རྒྱལ་རོང་དང་རྒྱ་ནག་བར་དམག་འཁྲུག་ཐེངས་གཉིས་པ་ལངས། རྒྱ་ནག་གོང་མས་བྱང་ཤར་ས་ཁུལ་ཚུན་ཆད་ཀྱི་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་དམག་ཕྱེད་བསྡུས་ཏེ་དམག་མི་འབུམ་ཕྲག་གཅིག་དང་ཁྲི་གཉིས་སྟོང་ཕྲག་ལྔ་ལྷག་ཙམ་རྒྱལ་རོང་ས་ཁུལ་དུ་བཏང་། འགྲོ་སོང་རྒྱ་དངུལ་དཀར་པོ་སྲང་བྱེ་བ་བདུན་ལྷག་ཙམ་བཏང་། སྤྱི་ལོ1776ལོའི་ཟླ་བ་བཞི་བའི་བར་ལོ་ལྔ་ལྷག་རིང་དམག་འཐབ་བྱས། རྒྱ་དམག་ཅིག་ཁྲི་བཞི་སྟོང་བདུན་བརྒྱ་ཙམ་ཤི། དེའི་ནང་རྒྱ་དཔོན་ཆེ་ཆུང་དགུ་བརྒྱ་ཙམ་ཤི། བོད་དམག་ཁྲི་གཉིས་ཤི། བོད་ཤིང་ཁང་ཅན་གྱི་གྲོང་ཚོ་ཉིས་བརྒྱ་ཙམ་མེར་བསྲེགས། ཞེས་ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱ་ཡིག་པར་མའི་ནང་དུ་གསལ།
སྐབས་དེར་ཆིན་གོང་མས་རྒྱལ་རོང་བའི་སྲ་མཁྲེགས་ཀྱི་ཀླད་རྙིང་དེ་གནའ་བོའི་བོན་གྱི་རིག་གནས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ངོས་འཛིན་བྱས་ཏེ་རྒྱལ་རོང་གི་མི་རྣམས་གོང་མའི་བཀའ་ལ་བརྩི་བཀུར་དང་བསམ་བློ་ཞི་ལྷོད་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ་བོན་གྱི་དགོན་པ་རྣམས་དགེ་ལུགས་པར་བསྒྱུར་ཅི་ཐུབ་དང་། བོན་ཆོས་མེད་པར་བྱ་ཅི་ཐུབ་བྱས་ཀྱང་། ཡུལ་མི་མང་ཆེ་བས་བོན་ཕ་མེས་ནས་བརྒྱུད་བསྒྲགས་བྱས་པའི་བོན་གྱི་ཆོས་དང་རིག་གནས་དེ་དག་མ་གཏོང་བ་མ་ཟད། དགེ་ལུགས་པའི་ཆོས་ལ་དད་པ་བྱེད་མཁན་མང་པོ་བྱུང་མེད་སྟབས། དེང་དུས་ཀྱང་རྒྱལ་རོང་གི་ཡུལ་དུ་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་རྙིང་བ་དང་། ཡུལ་སྲོལ་རྙིང་བ། ཡུལ་སྐད་རྙིང་བ་རྣམས་མ་ཉམས་པར་གནས་ཡོད་འདུག དེས་ན་གནའ་བོའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་དགོས་ན་རྒྱལ་རོང་རིག་གནས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་ནི་རྩ་བའི་རྨང་གཞི་ཞིག་རེད།