རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་ཙུང་ལི་ཝུན་ཅ་པའོ་ཡིས་ཚེས་བཅོ་བརྒྱད་ཉིན་མགོ་འཛིན་མཛད་དེ་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་རྒྱུན་ལས་གྲོས་ཚོགས་བསྡུས་ཏེ།ད་ལོའི་སྲིད་གཞུང་གི་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་གི་བྱ་བ་གཙོ་བོར་ཞིབ་འཇུག་དང་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཤིང་།༼ཉིས་སྟོང་བཅུ་གཉིས་ལོ་ནས་ཉིས་སྟོང་ཉི་ཤུ་ལོའི་བར་གྱི་ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་དང་ནུས་ཁུངས་གསར་བའི་རླངས་འཁོར་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་འཆར་གཞི༽ལ་གྲོས་བསྡུར་བྱས་ཏེ་གྲོས་འཆམ་བྱུང་བ་དང་།༼བུད་མེད་ལས་བཟོ་བའི་ངལ་རྩོལ་སྲུང་སྐྱོབ་དམིགས་བསལ་གཏན་འཁེལ་འཆར་ཟིན༽ལ་གྲོས་ཞིབ་བྱས་པར་མ་ཟད་རྩ་དོན་ཐོག་ནས་གྲོས་འཆམ་བྱུང་།
ཚོགས་ཐོག་ནས་བསྟན་དོན།ཉིས་སྟོང་བརྒྱད་ལོའི་ཟླ་ལྔ་བར༼སྲིད་གཞུང་གི་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་སྲོལ་ཡིག༽ལག་བསྟར་བྱས་རྗེས།སྲིད་གཞུང་གི་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱ་བའི་ཐད་ལ་གྲུབ་འབྲས་མངོན་གསལ་ཐོབ་པ་དང་།ནོར་སྲིད་སྔོན་རྩིས་དང“གཞུང་གསུམ”གྲོན་དངུལ་གཏོང་བ་སོགས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་པའི་གོམ་སྟབས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་སོང་།ལག་ལེན་དངོས་ལས་བྱ་བ་དེས་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་ཤེས་རྟོགས་དབང་ཆ་དང་ཟབ་ཞུགས་དབང་ཆ།ལྟ་རྟོག་དབང་ཆ་བཅས་ལ་འགན་སྲུང་བྱས་པ་དང་། ཁྲིམས་སྐྱོང་སྲིད་གཞུང་འཛུགས་སྐྲུན་དང་རུལ་སུངས་འགོག་བཅོས་བྱེད་པར་ཤུགས་བསྣན་ནས། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དམངས་གཙོ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བར་དོན་སྙིང་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་གསལ་བོར་མཚོན་ཡོད་ཟེར།ཚོགས་ཐོག་ནས་སྲིད་དོན་ཁྱབ་སྒྲོག་དེ་སྲིད་གཞུང་གིས་སྲིད་འཛིན་པའི་གཞི་རྩའི་ཚད་གཞིར་འཛིན་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ་མུ་མཐུད་དུ་སྲིད་གཞུང་གི་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱ་བ་ཚད་ལྡན་དུ་གཏོང་དགོས་ལ།ཁྱབ་སྒྲོག་གི་གོམ་སྟབས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ་དང་ཁྱབ་སྒྲོག་ཁྱབ་ཁོངས་རྒྱ་བསྐྱེད་ཅིང་།ཁྱབ་སྒྲོག་ནང་དོན་ཇེ་མང་དུ་གཏོང་བ་དང་ཁྱབ་སྒྲོག་སྤུས་ཚད་དང་ཕན་འབྲས་ཇེ་མཐོར་གཏོང་དགོས་པའི་རེ་བ་བཏོན།ད་ལོར་གཙོ་བོ་གཤམ་གསལ་གྱི་ཕྱོགས་འགའི་ཐད་ཀྱི་སྲིད་གཞུང་གི་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས་ཏེ།གཅིགནོར་སྲིད་སྔོན་རྩིས་དང“གཞུང་གསུམ”གྲོན་དངུལ་དང་སྲིད་འཛིན་གྲོན་དངུལ་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་ཆེན་ཞིབ་བཤེར་སྡེ་ཁག་ལ་སྤྲད་ནས་སྔོན་རྩིས་བྱས་པའི་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་སྡེ་ཁག་དང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ནོར་སྲིད་པུའུ་ཡིས་ཆོག་མཆན་བཀོད་པའི་སྔོན་རྩིས་རེའུ་མིག་ཚང་མ་དང་མ་དངུལ་དངོས་འབེབས་བྱས་པའི་སྡེ་ཚན།དེ་མིན་འབྲེལ་ཡོད་སློབ་གསོ་དང་སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན། སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་དང་ལས་ཞུགས། ཞིང་ནགས་ཆུ་གསུམ་ལས་དོན། སྡོད་ཁང་འགན་སྲུང་ཐད་ཀྱི་འགྲོ་སྒོ་སོགས་དངོས་འབེབས་བྱས་པའི་སྡེ་ཚན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས། ཀྲུང་དབྱང་སྡེ་ཁག་གིས“གཞུང་གསུམ”གྲོན་དངུལ་གྱི་འགྲེལ་བཤད་གསལ་བོ་བྱས་ཏེ།རླངས་འཁོར་ཉོ་བ་དང་གཞུང་དོན་དུ་ཕྱི་རྒྱལ་ལ་འགྲོ་བའི་ཚོགས་པ་དང་རྩ་འཛུགས་ཀྱི་མི་གྲངས།གཞུང་དོན་དུ་སྣེ་ལེན་བྱེད་པའི་འབྲེལ་ཡོད་གནས་ཚུལ་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས་པར་མ་ཟད།སྲིད་འཛིན་གྲོན་དངུལ་གཏོང་བའི་གནས་ཚུལ་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་སྲིད་གཞུང་གིས་ལོ་གཉིས་ཀྱི་ནང་དུ“གཞུང་གསུམ”གྲོན་དངུལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས་པར་མ་ཟད།ཁྱབ་སྒྲོག་སྡེ་ཁག་གི་སྔོན་རྩིས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས། གཉིས། འགན་སྲུང་རང་བཞིན་གྱི་སྡོད་ཁང་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས། ལོ་ཧྲིལ་བོའི་འགན་སྲུང་རང་བཞིན་གྱི་བདེ་སྡོད་བཟོ་སྐྲུན་འཛུགས་སྐྲུན་འཆར་འགོད་དང་ལས་གཞི་ལག་བསྟར་བྱས་པ་དང་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་བའི་གནས་ཚུལ།དེ་མིན་ལས་གཞིའི་མིང་དང་ས་ཆ།འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་གཞི་ཁྱོན་སོགས་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་པ་དང་། ལས་བགོ་བྱས་པའི་སྲིད་ཇུས་དང་གོ་རིམ། སྡོད་ཁུངས། འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་ཡུལ། བརྒྱུད་རིམ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས། གསུམ། ཟས་རིགས་བདེ་འཇགས་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས། ཁྲིམས་ལྟར་ཟས་རིགས་ཐོན་སྐྱེད་བདག་གཉེར་དཔང་ཡིག་དང་ཆེད་དོན་ཞིབ་བཤེར་དང་དག་ཐེར་བཅོས་སྐྱོང་།ཁྲིམས་འགལ་ཐོན་སྐྱེད་བདག་གཉེར་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཞིབ་བཤེར་ཐག་གཅོད་བྱེད་པ་སོགས་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་ལྟ་རྟོག་དོ་དམ་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།ཟས་རིགས་བདེ་འཇགས་ཚད་གཞི་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་པར་ཤུགས་སྣོན་པ་དང་མང་ཚོགས་ཞུགས་པའི་ཚད་གཞིའི་འཆར་ཟིན་ཐབས་ལམ་རྒྱ་བསྐྱེད་དགོས། བཞི། ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས། འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞིར་དཔྱད་འཇོག་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་རང་རྟོགས་སྒོས་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་པ་དང་།ཚད་གཞི་ལས་བརྒལ་བའི་བཙོག་རྫས་ལྟ་ཞིབ་ཚད་ལེན་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་པའི་ཤུགས་ཚད་ཇེ་ཆེར་གཏོང་དགོས་པར་མ་ཟད།དུས་ཐོག་ཏུ་གློ་བུར་དུ་བྱུང་བའི་ཁོར་ཡུག་དོན་རྐྱེན་ཚབས་ཆེན་ཐག་བཅད་པའི་གནས་ཚུལ་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།
ལྔ། ཚོང་འགུག་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས། ཚོང་འགུག་དངུལ་གཏོང་བྱེད་སྐབས་ཁྲིམས་འགལ་ལུགས་འགལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དང་ཁེ་ལས་ཀྱི་མིང་ཐོ་དང་ཐག་གཅོད་བྱས་པའི་གནས་ཚུལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།རྒྱལ་དབང་མ་རྩས་མ་རྐང་ཚོད་འཛིན་བྱས་པ་དང་ཡང་ན་གཙོ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་གནས་ཟིན་པར་ཁྲིམས་ལྟར་ཚོང་འགུག་དངུལ་གཏོང་བྱེད་པའི་ལས་གཞིའི་ཆ་འཕྲིན་དང་དངུལ་གཏོང་ལས་ཁུངས།ལས་གཉེར་མི་སྣ་བཅས་ཀྱི་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས། དྲུགཐོན་སྐྱེད་བདེ་འཇགས་དོན་རྐྱེན་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།དོན་རྐྱེན་ལ་ཁ་གཏད་འཇལ་བ་དང་ཞིབ་བཤེར་ཐག་གཅོད་ཆ་འཕྲིན་དུས་ཐོག་ཏུ་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་པ་དང་རང་རྟོགས་སྒོས་དོན་རྐྱེན་ལ་ཞིབ་བཤེར་བྱས་པའི་སྙན་ཞུ་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།
བདུན། ས་ཞིང་བསྡུ་བ་དང་གནས་སྤོར་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས། སྤྱི་བསྒྲགས་དང་བསམ་འཆར་ལ་ཉན་པ་སོགས་ཀྱི་གོ་རིམ་ནན་ཏན་སྒོས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ།ཁ་གསབ་གྲོས་གཞི་དང་ཁ་གསབ་ཚད་གཞི།ཁ་གསབ་མཇུག་འབྲས་སོགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།
བརྒྱད།རིན་གོང་དང་དངུལ་བསྡུའི་ཆ་འཕྲིན་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།སྲིད་གཞུང་གིས་མཛུབ་སྟོན་བྱས་པའི་རིན་གོང་དང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཐག་བཅད་པའི་རིན་གོང་།དངུལ་བསྡུའི་ཚད་གཞི་བཅས་ལ་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་སྐབས།རྒྱུ་རྐྱེན་དང་ཚད་གཞི།ལག་བསྟར་དུས་ཡུན་བཅས་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས།སྲིད་འཛིན་ལས་དོན་རང་བཞིན་གྱི་དངུལ་བསྡུའི་གཞི་འཛིན་ས་དང་ལས་གཞི།ཁྱབ་ཁོངས།ཚད་གཞི་བཅས་དུས་ཐོག་ཏུ་ཁྱབ་སྒྲོག་བྱེད་དགོས་པ་བཅས་རེད།ཚོགས་ཐོག་ནས༼ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་དང་ནུས་ཁུངས་གསར་བའི་༽རླངས་འཁོར་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་འཆར་གཞིལ་གྲོས་བསྡུར་བྱས་ནས་གྲོས་འཆམ་བྱུང་། ཚོགས་ཐོག་ནས་བསྟན་དོན། ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་དང་ནུས་ཁུངས་གསར་བའི་རླངས་འཁོར་ཐོན་ལས་མྱུར་དུ་འཕེལ་རྒྱས་སུ་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ནུས་ཁུངས་དང་ཁོར་ཡུག་གི་གནོན་ཤུགས་ཇེ་ཆུང་དུ་གཏོང་བ་དང་།རླངས་འཁོར་ཐོན་ལས་ལེགས་བསྒྱུར་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ།དཔལ་འབྱོར་གྱི་འཕར་ཚད་གསར་བ་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པ་བཅས་ལ་དོན་སྙིང་ཆེན་པོ་ཡོད།གློག་སྒུལ་ཅན་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུ་དེ་རླངས་འཁོར་བཟོ་ལས་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བའི་ཐབས་ཇུས་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་གཙོ་བོ་ཡིན་པས།དེང་སྐབས་གཙོ་བོ་གློག་སྒུལ་རླངས་འཁོར་དང་གློག་གཏོང་མཉམ་བསྲེས་སྒུལ་ཤུགས་ཀྱི་རླངས་འཁོར་ཐོན་ལས་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་།གློག་གཏོང་མི་དགོས་པའི་མཉམ་བསྲེས་སྒུལ་ཤུགས་ཀྱི་རླངས་འཁོར་དང་ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་བྱེད་པའི་རླངས་འཁོར་ཁྱབ་གདལ་དུ་བཏང་ནས།རང་རྒྱལ་གྱི་རླངས་འཁོར་ཐོན་ལས་ཀྱི་ལག་རྩལ་ཆུ་ཚད་ཇེ་མཐོར་གཏོང་དགོས།གཅིག་ནས་ལག་རྩལ་གསར་སྐྲུན་བཟོ་སྐྲུན་ལག་བསྟར་བྱེད་དགོས།ཞིབ་འཇུག་གསར་སྤེལ་མ་ལག་འཛུགས་པ་དང་གནད་འགག་སྲོག་ཤིང་གི་ལག་རྩལ་བཀོལ་ནས།རླངས་འཁོར་གྱི་འབར་རྫས་དཔལ་འབྱོར་རང་བཞིན་གྱི་ཆུ་ཚད་དང་སྒུལ་ཤུགས་གློག་རྡོ་མ་ལག་གི་བདེ་འཇགས་རང་བཞིན་དང་ཡིད་རྟོན་རང་བཞིན།ལྗིད་ཚད་ཡང་བ་བཅས་ཀྱི་ཆུ་ཚད་ཇེ་མཐོར་གཏོང་དགོས། གཉིས་ནས་ཉེར་སྤྱོད་དང་ཚོད་ལྟའི་དཔེ་སྟོན་མྱུར་དུ་རྒྱ་བསྐྱེད་དགོས།ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་བྱེད་པའི་རླངས་འཁོར་ཉོ་བ་དང་བཀོལ་བར་སྐུལ་མ་བྱེད་པའི་སྲིད་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ནས།མི་སྒེར་གྱིས་ནུས་ཁུངས་གསར་བའི་རླངས་འཁོར་ཉོ་བར་ཁ་གསབ་སྟེར་བའི་ཚོད་ལྟ་བྱེད་དགོས།གསུམ་ནས་ས་བབ་དང་བསྟུན་ནས་སྤྱི་བའི་གློག་གསོག་སྒྲིག་ཆས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཏེ།སྒུལ་བྱེད་གློག་རྡོ་ཚུར་སྡུད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་དོ་དམ་བྱེད་ཐབས་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཏེ། སྒུལ་ཤུགས་གློག་རྡོ་བེད་སྤྱོད་དང་ཚུར་སྡུད་དོ་དམ་མ་ལག་འཛུགས་དགོས། བཞི་ནས་ཚད་ལྡན་མ་ལག་དང་ཟབ་ཞུགས་དོ་དམ་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་བཏང་ནས་ནོར་སྲིད་དངུལ་ལོར་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཇེ་ཆེར་བཏང་སྟེ།ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཕན་པའི་ཚོང་རའི་ཁོར་ཡུག་བསྐྲུན་དགོས་པ་དང་།ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་དང་ཤེས་ལྡན་པའི་འགན་སྲུང་ཇེ་དྲག་ཏུ་བཏང་སྟེ།ཧུར་བརྩོན་སྒོས་རྒྱལ་སྤྱིའི་མཉམ་ལས་སྤེལ་དགོས།གྲོས་ཚོགས་ལས་ནུས་ཁུངས་གྲོན་ཆུང་དང་ནུས་ཁུངས་གསར་བའི་རླངས་འཁོར་ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་སུ་གཏོང་ན།ད་ཡོད་ཀྱི་ཐོན་ལས་རྨང་གཞིར་བརྟེན་ནས་ཐོན་ལས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལ་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པར་འཆར་འགོད་བྱས་ཏེ།ཆུ་ཚད་དམའ་བའི་རང་དགར་དངུལ་གཏོང་དང་བསྐྱར་འཛུགས་འགོག་དགོས་ཞེས་ནན་གྱིས་བསྟན། གྲོས་ཚོགས་ལས«བུད་མེད་ལས་བཟོ་བའི་ངལ་རྩོལ་སྲུང་སྐྱོབ་དམིགས་བསལ་གཏན་ཁེལ་འཆར་ཟིན»ལ་གྲོས་ཞིབ་བྱས་ནས་རྩ་དོན་སྟེང་གྲོས་འཆམ་བྱུང་བ་དང་།འཆར་ཟིན་ལས་བུད་མེད་ལས་བཟོ་བའི་འཛེམ་བྱའི་ངལ་རྩོལ་ཁྱབ་ཁོངས་ལ་ལེགས་སྒྲིག་བྱས་པ་དང་།བུད་མེད་ལས་བཟོ་བའི་བུ་སྐྱེའི་གནང་བ་དེ་ཉིན་དགུ་བཅུ་ནས་ཉིན་གོ་བརྒྱད་ལ་ཇེ་རིང་དུ་བཏང་བ་མ་ཟད། བུ་སྐྱེའི་ཐོབ་ཐང་ཚད་ལྡན་དུ་བཏང་།