གཉིས།སྲིད་པའི་དབྱིངས་སམ་བར་སྣང་གི་ལྟ་ཚུལ།
      སྲིད་པ་ནི་གང་ནས་ཆགས་ཤིང་གང་ལ་གནས་པ།མཐའ་མར་གང་ལ་ཐིམ་པའི་གནས་ཐམས་ཅད་བར་སྣང་གི་དབྱིངས་འདི་ལས་མ་འདས་པས།འདི་ལ་ཡེ་ནས་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་རྟོགས་རབ་རིབ་ནས་བྱུང་བའི་འགྲེལ་ལན་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད་པའམ་དེའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་ནས་བྱུང་བའི་གསོལ་མཆོད་ཀྱི་རིགས་དང་གྲུབ་མཐའ་ཡང་གདོན་བོན་སོགས་མང་དུ་བྱུང་བ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་མི་དང་མིའི་ཁོར་ཡུག་གི་སྲོག་ཆགས་དང་ས་རྡོ་རི་བྲག་ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ་ཐམས་ཅད་མགོ་ཐོག་གི་གནམ་སྔོན་པོ་འདིས་བཀོད་པ་དང་དབང་བསྒྱུར་བྱེད་ཅིང༌།གནམ་སྔོན་པོས་དུས་ནམ་ཡང་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་སྤྱན་ཤེས་ཀྱིས་ཐུར་དུ་གཟིགས་ཡོད་པར་འདོད་པས་དེ་ལ་མཆོད་པའི་སྲོལ་སྣ་ཚོགས་བྱུང༌།གཡུང་དྲུང་བོན་གྱིས་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་སྔོ་སང་ངེར་འདུག་པའི་ནམ་མཁའ་འདི་འདུས་མ་བྱས་ཡིན་པས་འདུ་ཤེས་དང་བྲལ་བའི་རྟག་པ་ཡིན་པར་འདོད་པ་སོགས་ཐོད་དུ་བརྒལ་བའི་ངོས་ཟིན་བྱུང་བ་ནི་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་མི་བོས་གསུངས་པའི་མདོ་རྒྱུད་བཀའ་ལུང་དག་ན་མངོན་པར་མཚོན་ཡོད་དེ།འོ་ན་ད་ལྟའི་སྨྱུག་ཐོག་པ་འགའ་རེས་བོན་པོ་ལ“དམུ་ཐག”དང“དམུ་སྐས”སོགས་བཤད་ཚུལ་ཡོད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བོན་པོ་གནམ་ལ་དགའ་ཞེས་བྱུང་རྒྱལ་དུ་སྨྲ་བ་ནི་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་གཞུང་ལ་གཟིགས་རྟོགས་ཀྱི་བུ་ག་ཕྲ་བའི་སྐྱོན་ནོ།།བོན་གྱི《ཨ་ཁྲིད》ཅེས་པ་ལས“ནམ་མཁའ་ལ་དངོས་པོ་དབྱིབས་ཁ་དོག་མཐའ་དབུས་ཕྱོགས་མཚམས་མཚན་ཉིད་ངོས་བཟུང་གང་དུ་ཡང་མ་གྲུབ་པས．．．．．”ཞེས་དང༌།《ས་ལམ་དོན་གསལ་རིན་ཆེན་སྒྲོན་མ》ལས།“དུས་གསུམ་དུ་སྟོང་བ་ནམ་མཁའ་ལྟ་བུའོ།།”“ནམ་མཁའ་ལ་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་ཡུལ་མེད་པ་ལྟ་བུའོ།།”ཞེས་པའི་ཚིག་འདི་དག་གི་སྟེང་ནས་བོན་གྱིས་ནམ་མཁའ་ལ་རྨོངས་དད་བྱེད་མི་སྲིད་པ་ཡོངས་སུ་མཚོན་ནོ།།
      ཡང་མདོ་ལས།“སྣོད་བཅུད་འཇིག་རྟེན་མཐའ་ཡས་ལ།།ནམ་མཁའ་ཇི་བཞིན་ཐུགས་རྗེས་ཁྱབ།།”ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར།སྲིད་པ་ནམ་མཁའི་དབྱིངས་འདི་ན་རང་རེ་མིའི་རིགས་འཚོ་བའི་འཇིག་རྟེན་འདིའི་མ་ཚད་འདི་དང་འདྲ་བའི་སྣོད་བཅུད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་བགྲང་ཡས་པ་ཞིག་ཡོད་པར་འདོད་དེ།《མཛོད་འགྲེལ》ལས།“ཚང་རྒྱུང་གི་འཇིག་རྟེན་ཞེས་པ།ལྷ་ཚངས་པ་འབུམ་ཁྲིའི་འདོད་ཁམས་དང་ཁོར་ཡུག་ཆུང་བ་ཀུན་མཉམ་པ་སྟེ།དེ་ལ་ཡང་གླིང་བཅུ་གཉིས་དང༌།ཉི་ཟླ་ཟུང་རེ་དང།རོལ་མཚོ་ཆུ་བོ་དང༌།ལྷའི་འདོད་ཁམས་རེ་ཡོད་པའོ།།དེ་ལྟ་བུ་བཅུ་ཕྲག་སྟོང་ལ་སྟོང་སྤྱི་ཕུད་ཅེས་བྱའོ།།དེ་སྟོང་བར་གྱི་ཞེས་པ།སྤྱི་ཕུད་སྟོང་ཕྲག་སྟོང་ལ་སྟོང་གཉིས་བར་མའི་འཇིག་རྟེན་ནོ།།དེ་ཙམ་སྟོང་ལ་སྟོང་གསུམ་མོ་ཞེས་པ།ཚང་རྒྱུང་བྱེ་བ་ཕྲག་བརྒྱ་ལ་སྟོང་གསུམ་མཐར་ཐུག་ཅེས་བྱ་སྟེ།ཕྱིའི་ཁོར་ཡུག་ལ་ཐུག་པས་སོ།།”ཞེས་དང《ཀླུ་འབུམ》ལས།“འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་སྟེ།བསམ་པའི་ཚད་ལས་འདས།”ཞེས་དང༌།མདོ་ལས།“མི་མཇེད་འཇིག་རྟེན་ཕར་འདས་ན།ངས་ཀྱང་སྟོན་པ་མི་བྱེད་དེ།འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ཀྱང་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་སྟེ་གྲངས་མང་ངོ༌།།”ཞེས་སོ།།དེ་ལྟར་ནམ་མཁའ་ནི་ཇི་ལྟར་མཐའ་མེད་པ་དང་འཇིག་རྟེན་ཇི་ལྟར་བགྲང་ཡས་ཀྱང་དེ་དག་ཐམས་ཅད་སྐུ་གསུམ་གྱི་གདུལ་བྱར་མ་གྱུར་བའང་གཅིག་ཀྱང་མེད་པར་འདོད་དེ།“དེའང་ཚང་རྒྱུངས་ཉེར་ལྔ་བརྩེགས་མ་དང་བཞི་བཅུ་བཀྲམ་ནས་གནས་པའི་ཚང་རྒྱུངས་སྟོང་ལ་སྟོང་སྤྱི་ཕུད།སྤྱི་ཕུད་སྟོང་ལ་སྟོང་བར་མ།བར་མ་སྟོང་ལ་སྟོང་མཐར་ཐུག་གི་འཇིག་རྟེན་ཏེ་སྤྲུལ་སྐུ་གཅིག་གི་འདུལ་ཞིང་ངོ།།”{5}ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་སྤྲུལ་སྐུ་གཅིག་གི་འདུལ་ཞིང་ནི་དེང་སྐབས་ཀྱི་སྨྲ་བ་ལྟར་ན་ཉི་མའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་གྲངས་མེད་པ་ཞིག་སྟེ།རང་རེ་མིའི་རིགས་འཚོ་བའི་ཉི་མའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་འདི་ན་ད་སྔའི་བར་དུ་ཚན་རིག་པ་དག་གིས་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པ་ལྟར་ན་ཚེ་སྲོག་འཚོ་ཐུབ་པའི་སྐར་མ་ནི་སའི་གོ་ལ་འདི་ཙམ་ལས་མ་རྙེད་མོད།འོན་ཀྱང་མཐའ་ཡས་པའི་ནམ་མཁའི་ཁམས་འདི་ལས་ཚེ་སྲོག་འཚོ་བའི་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་གཞན་མེད་པའང་སུས་ཀྱང་ཁེག་ཐག་དཀའ་ཞེས་ཚན་རིག་པ་དག་མགྲིན་གཅིག་ཏུ་སྨྲའོ།།དེ་ལྟར་གཡུང་དྲུང་བོན་རྣམས་ཀྱིས་ཕྱི་སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ཇི་ལྟར་མཐའ་ཡས་པ་བཞིན་དུ་ནང་བཅུད་ཀྱི་སེམས་ཅན་ཀྱང་དེ་ལྟར་མཐའ་ཡས་པར་འདོད་དེ།《ཕྱི་རྒྱུད》ལས།“ཡེ་ཤེས་སྤྱན་གྱིས་གཟིགས་པའི་སེམས་ཅན་ནི།ཇི་སྙེད་ས་ཡི་རྡུལ་བས་གྲངས་མང་ཡང༌།།”ཞེས་དང༌།བོན་གྱི་སྐྱབས་འགྲོ་ལས།“མཁའ་མཉམ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདེ་བ་དང་བདེ་བའི་རྒྱུ་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཅིག”ཅེས་སོ།།སེམས་ཅན་གྱི་ཁམས་མེད་ན།གཞི་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོའི་བདག་ཉིད་དུ་འདུས་པའི་འདྲེན་པ་མཆོག་དང་དེ་དག་གི་གདུལ་ཞིང་ཞེས་པའང་བརྗོད་དུ་མེད་དོ།།དེ་བས་ན་སེམས་ཅན་མཐའ་ཡས་མཁའ་དང་མཉམ་པ་མ་ཟད།སེམས་ཅན་དེའི་ཚེ་སྲོག་གི་རྒྱུན་ཀྱང་ནམ་ཞིག་དོན་དམ་གནས་ལུགས་ཆེན་པོ་མ་རྟོགས་ཀྱི་བར་དུ་ཡུན་ནས་ཡུན་དུ་བསྲིང་བར་འདོད་པས་དེ་ལ་འཁོར་བ་ཞེས་ཐ་སྙད་བརྗོད་དོ།།“མཐའ་རིང་འཁོར་བ”ཞེས་པའམ“འཁོར་བ་ལ་མཐའ་མེད”ཅེས་པའང་དོན་དམ་པར་ནམ་མཁའི་ཁམས་འདི་ན་སེམས་ཅན་འཚོ་བའི་གོ་ལ་རྫོགས་མཐའ་མེད་པ་ཞིག་མཆིས་ཤིང༌།སེམས་ཅན་དེ་དག་རང་རང་གནས་པའི་གོ་ལ་དེ་འཇིག་པ་ཉིད་ནས་འཇིག་པར་མི་འགྲོ་བར་ཚེ་སྲོག་གི་རྒྱུན་དེ་གོ་ལ་གཞན་དུ་མུ་འབྲེལ་དུ་བསྲིང་བ་ལ་བྱ་སྟེ།《གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་འབྱུང་ཕྱོགས་བསྡུས》{6}ལས།“གྲངས་མེད་རྒྱལ་བའི་ཞིང་སྐུའི་བཀོད་པ་ལ།།ལ་ལ་ཆགས་ཤིང་ལ་ལ་གནས་པ་དང༌།།ལ་ལ་འཇིག་ཅིང་ལ་ལ་སྟོངས་པའོ།།”ཞེས་ཇི་སྲིད་གནས་ལུགས་ཀྱི་དོན་མ་རྟོགས་པར་ཚེ་སྲོག་གི་རྒྱུན་བསྐྱངས་པ་དེ་སྲིད་དུ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྒྱ་མཚོ་ཉིད་དུ་ལྟ་བ་ནི་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་ཐེག་པ་ཀུན་གྱི་རྨང་གཞིར་གྱུར་བའི་ལྟ་བ་ཡིན།དེ་ལྟར་ན་ཆེ་མཐོང་གི་མེ་ལོང་ནང་གཟིགས་ན་ནམ་མཁའ་ཇི་ལྟར་ཁམས་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བ།སེམས་ཅན་ཇི་ལྟར་གྲངས་མང་ལ་ཚེ་དང་བསོད་ནམས་བསམ་མི་ཁྱབ་པར་འཆར་ནའང༌།ཕྲ་མཐོང་གི་མཐིལ་ལ་བླངས་ན་ཟོ་ཁྱིམ་ལྟ་བུའི་འཁོར་བ་དང་ཀུན་མཁྱེན་གྱི་ཐུགས་རྗེ་མ་ཁྱབ་པ་མེད་པར་བསམ་མོ།།དེའི་ཕྱིར་གཡུང་དྲུང་བོན་རྣམས་ཀྱིས་བྱེ་བྲག་གང་ཟག་གཅིག་གི་སེམས་ཁམས་དང་མུ་མཐའ་མེད་པའི་བར་སྣང་གི་ཁམས་གཉིས་ངོ་བོ་གཅིག་པ་དང་ཕན་ཚུན་འདྲེས་ཤིང་ཕན་ཚུན་བསྐྱེད་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུར་འགྱུར་བར་ལྟ་བ་སྟེ།《ཨ་ཁྲིད》ལས།“ནམ་མཁའ་ཇི་བཞིན་སེམས་ཉིད།སེམས་ཉིད་ཇི་བཞིན་ནམ་མཁའ་ཁྲུག་གེ་འདྲེས།དབྱེ་ཡིས་མི་ཕྱེད་པ་གཉིས་མེད་མཉམ་པ་ཆེན་པོའི་ངང་ལས་རྒྱུན་ཆགས་སུ”ཉམས་སུ་ལེན་པ་ཡིན་ནོ།།
གསུམ།སྲིད་པའི་དུས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ། 
      གཤེན་རབ་པ་རྣམས་ཀྱི་སྲིད་པའི་དུས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ཡང་ཕྱི་རོལ་ཡུལ་གྱི་སྣང་ཚུལ་དེ་ཚུར་སྣང་བྱུང་བ་ཙམ་ལས་མ་འདས་ཏེ།དེ་ལ་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མོང་མུན་པའི་ལྟ་ཚུལ་གཉིས་སུ་འདུས། 
                                1.ཐུན་མོང་གི་ལྟ་ཚུལ།
      གཤེན་རབ་ཀྱི་ཁོངས་སུ་འདུས་པའི་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གང་ཡིན་ཀྱང་ཐུན་མོང་གི་ལྟ་ཚུལ་ནི།འཇིག་རྟེན་སྟེང་གི་བྱ་དངོས་གང་ཡིན་ཀྱང་ཐམས་ཅད་སྐད་ཅིག་སྐད་ཅིག་ལ་འགྱུར་བའི་མི་རྟག་པའི་རང་བཞིན་དུ་འདོད་དེ།《མན་ངག་རིན་པོ་ཆེ་ཨ་ཁྲིད་ཀྱི་སྔོན་འགྲོའི་ཚིག་བཤད》ལས།“རྒྱུ་ལས་གྲུབ་པའི་གཟུགས་འདི་རྐྱེན་གྱིས་འཇིག།ལས་ཀྱིས་འབྲེལ་བའི་ལུས་སེམས་ཅིས་ཀྱང་འབྲལ།།རྟག་ཏུ་རེ་བའི་མི་ཚེ་ཡེངས་ལ་ཟད།།འདི་ལ་རྟག་པར་འཛིན་པ་སྙིང་རེ་རྗེ།།མི་རྟག་རྒྱུད་ལ་སྐྱེ་བར་བྱིན་གྱིས་རློབས།།ཕྱི་སྣོད་འཇིག་རྟེན་མེ་ཆུ་རླུང་གིས་འཇིག།།ནང་བཅུད་སེམས་ཅན་ནད་མུག་མཚོན་གྱིས་སྟོངས།།ཐམས་ཅད་འཇིག་པའི་རང་བཞིན་ཡིན་པ་ལ།།འདི་ལ་རྟག་པར་འཛིན་པ་སྙིང་རེ་རྗེ།།……རགས་པའི་ལོ་ཟླ་ཞག་གྲངས་རབ་ཏུ་འགྱུར།།ཕྲ་བའི་སྐད་ཙམ་དེ་བཞིན་མི་རྟག་པ།།ཐམས་ཅད་འགྱུར་བའི་རང་བཞིན་ཡིན་པ་ལ།།འདི་ལ་རྟག་པར་འཛིན་པ་སྙིང་རེ་རྗེ།།”ཞེས་སོ།།དུས་ཞེས་པའང་མི་རྟག་པའི་སྣང་ཚུལ་དེ་ཁོ་ན་ལས་བྱུང་ཞིང༌།འགྱུར་བའི་རང་བཞིན་ཅན་ནམ་འགྱུར་བའི་གོ་རིམ་ལ་དུས་ཞེས་ཐ་སྙད་བཏགས་སོ།།དེས་ན་ཆེ་ཉི་ཟླ་གཟའ་སྐར་གོ་ལ་དང་ཆུང་རྡུལ་ཕྲ་རབ་ཡན་ཆད་ཐམས་ཅད་ནམ་མཁའི་ཁམས་དང་དུས་ཀྱི་ངང་འདི་ལས་མ་བྱུང་བ་གཅིག་ཀྱང་མེད་པར་འདོད།སྤྱིར་དུས་ལའང་ལྔ་ཡོད་པར་བཤད་དེ།སོང་བ་སྔར་འདས་ཀྱི་དུས།འོང་བ་ཕྱིས་འབྱུང་གི་དུས།ད་སྤྱོད་སྐད་ཅིག་གི་དུས།ལས་དབང་ཚེའི་དུས།རྐྱེན་ཁ་དྲག་པའི་དུས་སོ།།དུས་ཀྱི་བྱེ་བྲག་གམ་དབྱེ་བ་འདི་དག་ཐམས་ཅད“བསྐལ་བ”ཞེས་པ་འདིའི་ཀློང་ལས་བྱུང་བར་འདོད་ལ།དོན་དུ“བསྐལ་བ”ཞེས་པ་ནི་བར་སྣང་སྟོང་བའི་ཁམས་ན་དངོས་པོ་འགུལ་སྐྱོད་བྱེད་པ་ལ་ཆེས་མཐོང་གི་ཕྱོགས་ནས་ངོས་འཛིན་ཚུལ་ཞིག་ཏུ་ཟད་དེ།སྤྱིར་བསྐལ་བ་ལའང་གནས་དང་དུས་དང་ཚེ་དང་རང་བཞིན་དང་གྲངས་ཀྱི་བསྐལ་བ་ཞེས་དབྱེ་བ་ལྔའམ་དགུར་ཡོད་པ་བོན་གཞུང་དག་ལས་གསུངས་ཤིང༌།བྱེ་བྲག་ཏུ་གནས་ཀྱི་བསྐལ་བ་ལ་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་དང་དུས་ཀྱི་བསྐལ་བ་ལ་མེ་ཆུ་རླུང་གསུམ་དང་ནད་མུག་མཚོན་གསུམ་གྱི་བསྐལ་བ།གྲངས་ཀྱི་བསྐལ་བ་ལ་ཉི་ཁྲི་གྲངས་སུ་བགྲངས་པའི་བསྐལ་བ་དང༌།སྤྱོད་པ་མཐུན་ལ་བབས་པའི་བསྐལ་བ་དང༌།གྲངས་བཟུང་དྲུག་ཅུ་སྐོར་གྱི་བསྐལ་བ་བཅས་སོགས་དབྱེ་ཚུལ་མང་དུ་ཡོད་དོ།།{7}དེའང་ཐོག་དང་པོ་སྲིད་པ་འདི་ཉིད་མ་ཆགས་པའི་སྔ་རོལ་དུ་བར་སྣང་གི་ཁམས་སུ་ཐོག་མཐའ་མེད་པར་སྟོང་བའི་ངང་དུ་གནས་པས་བསྐལ་བའམ་དུས་ཞེས་ཀྱང་གླེང་རྒྱུ་མེད་ལ།དེ་ནས་མེ་ཆུ་ས་རླུང་འབྱུང་བ་གཡོས་པ་ལས་སྲིད་པ་ཆགས་པའི་མགོ་བརྩམས་པ་ནས་དུས་ཀྱི་མགོའང་བརྩམས་པ་ཡིན་ཏེ།དོན་དམ་པར་དུས་ལ་སྔ་ཕྱི་རིང་ཐུང་ཡོད་པའང་ཆེས་མཐོང་གི་ཕྱོགས་ནས་བཤད་ན་སྲིད་པ་ལ་ཆགས་གནས་འཇིག་སྟོང་གི་བསྐལ་བ་ཡོད་པ་ནས་བྱུང་བར་འདོད་ལ།ཕྲ་མཐོང་གི་ཕྱོགས་ནས་བཤད་ན་ཉི་ཟླ་གཟའ་སྐར་གྱི་རྒྱུ་བ་དང་དངོས་པོ་རྣམས་སྐད་ཅིག་སྐད་ཅིག་ལ་འགྱུར་ཅིང་འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་པའི་རང་བཞིན་ལས་བྱུང་བར་འདོད་དོ།།《མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད》ལས།“ཕྱི་སྣོད་སྟོང་གསུམ་འཇིག་རྟེན་དང༌།།ནང་བཅུད་འབྲེང་དུད་འཕར་གསུམ་ལ།།དགེ་སྡིག་ལས་ཀྱི་བྱེ་བྲག་ཕྱེ།།གྲུ་བཞི་བར་ཐག་འབོད་སྐད་ལ།།བསྐལ་བའི་མིང་ཚིག་ཡི་གེ་བཏིང༌།།ཕྲ་རབ་རྡུལ་གྱི་དངོས་པོ་ལ།།སྣང་ཡོལ་གཟུགས་ཀྱི་བརྟེན་པ་བཅུག།ཉི་ཟླ་གཟའ་སྐར་འཆོལ་བུར་ལ།།ལོ་ཟླ་ཞག་གི་ཚད་དུ་བཟུང༌།།”ཞེས་སོ།།འདི་ལ་ཚན་རིག་གི་རང་བཞིན་ལྡན་པ་མ་ཟད་དངོས་གཙོ་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་དང་ཡང་མཐུན་པར་སྣང་ངོ༌།།དེ་བཞིན་མིའི་ཚེ་ཚད་ཀྱང་སྲིད་པ་ཆགས་ཏེ་འགྲོ་བ་མི་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་སྲིད་པ་འཇིག་པའི་བར་དུ་ཚེའི་འཕེལ་འགྲིབ་ཇི་སྙེད་ཅིག་བྱུང་བར་འདོད་དེ།།ཚེ་ལོ་དཔག་མེད་ནས་བརྒྱད་ཁྲི་བར་ལ་ཆགས་པའི་བསྐལ་བ་ཟེར་ཞིང༌།དེ་བཞིན་གནས་པའི་བསྐལ་བ་ལའང“ཡ་ཐོག་བརྒྱད་ཁྲིའི་ཐོག་ནས་བཟུང༌།མ་ཐོག་རིང་དང་བར་ཁུག་བཅོ་བརྒྱད་དང༌།མ་ཐོག་རིང་བཅས་བར་བསྐལ་ཉི་ཤུ”ཡོད་པར་འདོད་དེ།《བསྟན་འབྱུང་དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན》{8}ལས།“དང་པོ་ཡ་ཐོག་རིང་མོ་ནི།ཚེ་ལོ་བརྒྱད་ཁྲི་ནས་བཟུང་སྟེ་བཅུ་བའི་བར་དུ་ཐུག་པའོ།།གཉིས་པ་བར་ཁུག་ནི།བཅུ་ནི་བརྒྱད་ཁྲིར་འཛེགས།དེ་ནས་བཅུ་རུ་འབབ།དེ་འདྲ་ཁུག་པ་གཅིག་ཏུ་བརྩིས་པས་མཐོ་བརྒྱད་བར་བསྐལ་བཅོ་བརྒྱད་དོ།།གསུམ་པ་མ་ཐོག་ཐུང་ངུ་ནི།བཅུ་ནི་བརྒྱད་ཁྲིར་འཛེགས།དེ་ནས་མར་འགྲིབ་པའོ།།དེ་ཡང་ཡ་ཐོག་ནི།བསྐལ་བའི་དྭངས་མ་ཡིན་པས་འགྲིབ་པ་བུལ་ལ།མ་ཐོག་ནི་ཡང་སྙིགས་ཡིན་པས་སྐྱེ་བུལ་པའོ།།དེ་གཉིས་བར་ཁུག་རེ་དང་ཡུན་མཉམ་པའོ།།དེས་ན་ཆག་པ་དང་འཇིག་པ་དང་སྟོང་བ་གསུམ་ཡང་གནས་བསྐལ་དང་ཡུན་མཉམ་སྟེ།བར་བསྐལ་ཉི་ཤུ་རེའོ།།ཉི་ཤུ་བ་ཕྲག་བཞི་ལ་བརྒྱད་བཅུ་སྟེ་བསྐལ་ཆེན་ཡིན་པའོ།།”
      དུས་ཡུན་གྱི་ངོས་འཛིན་ཚུལ་ཐད་ལ《མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད》ལས།“ཆགས་གནས་འཇིག་དང་སྟོང་བ་ནི།།ལོ་ཟླ་ཞག་ལ་ཚད་འཛིན་ཏེ།།ཉི་ཟླ་རི་རབ་ལོགས་ལ་འཁོར།།དེ་ལ་ཞག་ཏུ་བརྩི་བ་སྟེ།།ལོགས་གཉིས་ཉིན་ལ་ལོགས་གཉིས་མཚན།།ཉི་མཚན་ཟ་མ་ཆ་གཅིག་ཞག།ཞག་པོ་སུམ་ཅུ་ཟླ་བ་གཅིག།ཟླ་བ་བཅུ་གཉིས་ལོ་འཁོར་གཅིག།ལོ་འཁོར་བཅུ་གཉིས་ལོ་སྐོར་གཅིག།ལོ་སྐོར་ལྔ་ལ་ལོ་རྒན་གཅིག།ལོ་རྒན་དྲུག་ཅུ་ལས་བསྐལ་གཅིག།”ཅེས་འབྱུང་བ་ལྟར་དང་ཆེས་ཐུང་བའི་དུས་ཡུན་གྱི་ངོས་བཟུང་ཚུལ་སྐོར་ལའང་དེ་ཉིད་ལས“དུས་མཐའ་སྐད་ཅིག་མ་ཞེས་སྐད་ཙམ་སྟེ།དཔེར་ན་ཤ་མོང་བརྒྱ་དང་ཉི་ཤུ་སྤུག་དེ་ལ་མདའ་བརྒྱ་རེ་རེ་ཕུག་པའི་ཡུན།ཙམ་དེ་བརྒྱ་དང་ཉི་ཤུར་སྐད་ཅིག་གཅིག་སྐད་ཅིག་དྲུག་ཅུ་ཐང་གཅིག་ཐང་སུམ་ཅུ།ཡུད་ཙམ་ཡུད་ཙམ་སུམ་ཅུ་ཞག་གཅིག་སྟེ།ཉིན་ཞག་སུམ་ཅུ་ཟླ་གཅིག་ཟླ་བཅུ་གཉིས”ཞེས་འབྱུང་ངོ།།
                                 2.ཐུན་མིན་གྱི་ལྟ་ཚུལ།
       བོན་གྱིས་དུས་ལ་ཐུན་མིན་གྱི་ངོས་འཛིན་ཚུལ་ནི་བོན་གྱི་ཐེག་པ་རིམ་དགུའི་ཡང་རྩེ་བླ་མེད་རྫོགས་པ་ཆེན་པོའི་ལྟ་བ་ལས་བྱུང་སྟེ།ཐེག་པ་འདིས་ཆོས་སམ་སྣང་སྲིད་འཁོར་འདས་ཐམས་ཅད་རང་གི་སེམས་ལས་བྱུང་བར་འདོད་ལ།སེམས་ནི་གཞི་མེད་རྩ་བྲལ་སྟོང་བ་ཉིད་དུ་ངོ་ཤེས་པ་སྟེ།《རྫོགས་པ་ཆེན་པོ་ཞང་ཞུང་སྙན་བརྒྱུད་ལས་རྒྱུད་བུ་ཆུང་བཅུ་གཉིས》ལས།“བོན་དང་བོན་ཐམས་ཅད་ཀྱང༌།།རང་གི་སེམས་ཡིན་གཞན་མིན་པས།།ཐམས་ཅད་རང་འབྱུང་ཉིད་དུ་ལྟོས།།”ཞེས་དང༌།《རྫོགས་པ་ཆེན་པོ་སྐུ་གསུམ་རང་ཤར》ལས“ཕྱི་སྣ་ཚོགས་སུ་སྣང་བ་འདི་དག་བྱང་ཆུབ་སེམས་ཀྱི་ཀློང་དུ་ངོ་བོ་གཅིག་པར་བསྟན་པ་དང༌།བྱང་ཆུབ་སེམས་གཞི་མེད་རྩ་བྲལ་དུ་བསྟན་པ་སྟེ།ཕྱི་སྣང་བ་འདི་དག་བྱང་ཆུབ་སེམས་ཀྱི་ངང་ལ་བདག་ཏུ་བཟུང་བའི་རྩལ་ལ་ཤར་བ་ལ།ཤར་དུས་ཉིད་ནས་རྩལ་གྱི་རོལ་བ་ཙམ་ལས།ཕྱི་ནང་གང་ན་ཡང་མེད་པ་གསལ་སྣང་དང་རང་སེམས་ལས་གཞན་དུ་མ་གྲུབ་པའི་བོན་ཅན།རྐྱེན་སྣང་རྟེན་འབྲེལ་ལས་སྣང་བ་ཙམ་དུ་ངོ་ཤེས་དགོས།ཕྱི་སྣང་བ་འདི་དང་སེམས་ཉིད་སྟོང་བ་གཉིས་ལ་ཐ་དད་དབྱེར་མེད་དེ་ཐམས་ཅད་བོན་ཉིད་ཆ་ལ་དབྱེ་བསལ་བྲལ་བར་གནས་པའོ།།”ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་ཐེག་པ་འདིའི་ལུགས་ལ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་དང་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་གཉིས་ལས་ཐོག་མར་གང་ཟག་གི་སེམས་ཀྱི་བྱུང་གནས་འགྲོ་གསུམ་ལ་རྩད་བཅད་ནས་དང་པོ་སེམས་ལ་བྱུང་ས་མེད་དེ་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་གྱིས་མ་བསྐྱེད།བར་དུ་གནས་ས་མེད་དེ་དབྱིབས་དང་ཁ་དོག་མཚན་མས་མ་གྲུབ།ཐ་མ་འགྲོ་ས་མེད་དེ་འདིར་སོང་གི་མཁན་པོ་མེད་པས་རྒྱུ་ལས་མ་བྱུང༌།རྐྱེན་གྱིས་མ་བསྐྱེད།གང་ལའང་མ་བརྟེན་ཅིང་རག་མ་ལས་པར་ཡེ་སྟོང་རྩ་བྲལ་དུ་འདུག་པར་མཐོང་བ་དེའི་སྟེང་ནས་གཅིག་ཤེས་ཀུན་གྲོལ་གྱི་ཚུལ་དུ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཀྱང་རང་བཞིན་དེ་ལས་མ་འདས་པར་ངོ་ཤེས་སོ།།དེས་ན་ཕྱི་ནང་གི་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་སྟོང་བ་ཉིད་དུ་འདུག་པའི་གནས་ལུགས་དེའི་སྟེང་ནས་དུས་ལའང་སྔ་ཕྱི་མེད་ཅིང་སྟོང་བ་ཉིད་དུ་འདུག་པའི་ལྟ་ཚུལ་འདི་བྱུང་བ་རེད།《རྒྱུད་བུ་ཆུང་བཅུ་གཉིས》ལས།“བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་རྒྱུ་རྐྱེན་མེད།།བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་བཅོས་བསླད་མེད།།བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་གདགས་སུ་མེད།།བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་སྐྱེ་ཤི་མེད།།”ཅེས་འབྱུང་བ་འདི་ལས“བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་སྐྱེ་ཤི་མེད”ཅེས་པས་བྱང་ཆུབ་སེམས་འདི་བྱུང་བའི་དུས་ཀྱི་ཐོག་མ་མེད་པ་དང“ཤི་མེད”ཡིན་པས་དུས་ཀྱི་མཐའ་མའང་མ་གྲུབ་པའོ།།དེ་ལྟར་དུ་གོང་གི་དེ་ཉིད་ལས།“སེམས་ཉིད་གདོད་ནས་ཡེ་སངས་རྒྱས།།དང་པོ་ཡེ་ཤེས་རྒྱུ་མེད་པས།།རྒྱུ་ལ་སྐྱེས་པའི་ཡེ་ཤེས་མིན།།རང་གསལ་ཡེ་ཤེས་ཉག་གཅིག་མ།།ཀུན་ཏུ་བཟང་བོའི་ཐུགས་ཉིད་ཡིན།།སངས་རྒྱས་སེམས་ཅན་ཀུན་ལ་ཁྱབ།།འདས་དང་མ་བྱུང་ད་ལྟ་གསུམ།།རྟོགས་པ་སྔ་ཕྱིའི་ཁྱད་པར་ལས།།དུས་གསུམ་གཅིག་སྟེ་ཁྱད་པར་མེད།།བྱང་ཆུབ་སེམས་ལ་རྒྱུ་མེད་པས།།རྒྱུ་ལས་སྐྱེས་པའི་འབྲས་བུ་མིན།།རྩོལ་བྲལ་ནམ་མཁའ་ལྟ་བུར་གནས།།”ཞེས་སོ།།དཔེར་ན་ཞང་ཞུང་གི་རྫོགས་ཆེན་པ་གྱེར་ཆེན་ཉི་འོད་བྱ་བ་ལ་མི་ཞིག་གིས་ཁྱོད་ཀྱི་མིང་ལ་ཅི་ཟེར་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ།“དོན་ལ་ངེས་པ་མེད་པས་ན།།བདག་གི་མིང་ལ་ངེས་པ་མེད།།ལ་ལས་ཉི་མ་འོད་ཟེར་ཟེར།།ལ་ལས་བོན་ཞིག་ནག་པོ་ཟེར།།ལ་ལས་གཡུ་ལུས་བྱ་མགོ་ཟེར།།”ཞེས་གསུངས་པ་དང༌།ཡང་ཁྱོད་གནས་འདི་ནས་ལོ་གྲངས་ཅི་ཙམ་བཞུགས་ཞེས་དྲིས་པས།གྱེར་ཆེན་གྱི་ཞལ་ནས“དུས་ལ་སྔ་ཕྱི་མེད་པས་ན།།ལོ་དུས་འཛིན་པ་སེམས་ཅན་བློ།།ལོ་ཡང་མང་པོ་ལོངས་ཏེ་མཆི།།”{9}ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུ་དང༌།ཡང་དྲན་པ་ནམ་མཁས“དུས་ལ་སྔ་ཕྱི་འཛིན་པ་འཁྲུལ་བའི་བློ།།གནས་ལ་མཐོ་དམན་འཛིན་པ་འཁྲུལ་བའི་བློ།།ཚེ་ལ་རིང་ཐུང་འཛིན་པ་འཁྲུལ་བའི་བློ།།དུས་དང་གྲངས་སུ་འཛིན་པ་འཁྲུལ་བའི་བློ།།”{10}ཞེས་གསུངས་པ་འདི་དག་གིས་རྫོགས་ཆེན་པ་དེ་རྣམས་ཀྱིས་དུས་ལ་འདས་དང་མ་འོངས་ད་ལྟ་དང་སྔ་ཕྱི་ཡུན་རིང་ཐུང་སོགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བཟུང་བ་ནི་སེམས་ཀྱི་རྣམ་རྟོག་ཏུ་ངེས་ཤེས་ཤིང་རང་འབྱུང་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཀློང་ན་དུས་གསུམ་ནམ་ཡང་དབྱེ་བ་མེད་པར་མཉམ་པ་ཉིད་དུ་རྟོགས་འདུག་གོ།