དང་པོ། རིགས་དེའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་མི་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་བསམ་པ་གཅིག་གྱུར་གྱི་སྒོ་ནས་རང་གི་སྐད་ཡིག་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་བྱ་བའི་སྤོབས་པ་དང་བརྩོན་སེམས་བསྐྱེད་པ་འདི་གལ་ཆེ་བ་ཡིན། གལ་ཏེ་མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་སྤོབས་པ་ཞུམ་པའམ་རང་གི་རིག་གནས་ལ་སྐྱོན་དུ་བལྟས་ཏེ་དོར་ན་ནི་གཞན་གང་གིས་ཀྱང་སྐྱོབ་ཐབས་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ།། ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཏུ་མི་རིགས་འགའ་ཞིག་གིས་རང་གི་སྐད་ལ་སྐྱོན་དུ་བལྟས་ནས་དོར་བ་ཡོད། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་མི་རིགས་གཞན་ལས་རང་ཉིད་རྗེས་ལུས་ཡིན་པ་དང་རྨོངས་པ་ཡིན་པར་བལྟས་ཏེ་མི་རིགས་ཀྱི་རང་མཐོང་གི་བསམ་པ་ལ་གཏོར་བརླག་ཐེབས་པས་སྤོབས་པ་ཞུམ་ནས་བརྩོན་སེམས་མེད་པར་གྱུར་པའི་དབང་གིས་ཡིན།འདིའི་སྐབས་སུ་མི་རིགས་དེའི་མི་རྣམས་ལ་ཤེས་སུ་འཇུག་དགོས་པ་འདི་དག་ཡོད་དེ། རང་གི་སྐད་ཡིག་དེ་མིའི་རིགས་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་དུ་མི་རིགས་རང་ཉིད་ལ་གལ་ཆེ་བ་ཡིན་པ་དང་འཇིག་རྟེན་ཁམས་སུ་མུ་མཐུད་དེ་གནས་པའི་རིན་ཐང་ཡོད་པའི་ཚུལ་དང༌། ད་ལྟ་རང་ཅག་གིས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཁེ་ཕན་ནམ་གང་ཡང་རུང་བའི་དཀའ་ངལ་འགའ་རེ་ལ་འཛེམས་ནས་རང་གི་སྐད་འདི་མི་རབས་རྗེས་མ་རྣམས་ལ་མ་སྤེལ་ན། ནམ་ཞིག་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དམིགས་ཡུལ་གྲུབ་སྟེ། འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཅུང་ཟད་མཐོན་པོར་སླེབས་ནས་དཔལ་འབྱོར་དེ་ཙམ་གལ་མི་ཆེ་བར་གྱུར་པ་ན་མི་རྣམས་ཀྱིས་གདོན་མི་ཟ་བར་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་རིག་གནས་འཚོལ་བར་འགྱུར་ཞིང༌། དེའི་ཚེ་ན་ཅི་ཡང་མེད་པར་བྱས་ཟིན་པས་མི་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ཡི་ཆད་དང་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་པའི་གནས་སུ་འགྱུར་བ་དང༌། རང་གི་བུ་ཕྲུག་ལ་ཕ་སྐད་བསླབ་པ་རྒྱུན་བཅད་པའི་དུས་དེ་ནས་བཟུང་མི་རབས་གཉིས་སམ་གསུམ་ཙམ་སོང་བའི་ཚེ་མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་གི་རིགས་མཐུན་ཐོབ་ཐང་དང་ལོ་རྒྱུས་དང་མི་རིགས་ཀྱི་བརྗིད་ཉམས་ཀྱི་ཕུགས་འཚོལ་བ་ན། ཐམས་ཅད་སྔོན་ནས་བརླགས་ཟིན་པར་མཐོང་བས་མི་རབས་འདི་མི་རིགས་དེའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཉེས་ཅན་དུ་བརྩི་བར་འགྱུར་བ་དང༌། ད་ལྟའི་མི་རབས་འདི་ལ་མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་རིགས་མཐུན་གྱི་ཐོབ་ཐང་དན་དཔང་འདི་བརྩོན་ལེན་བྱ་བའི་གོ་སྐབས་ཡོད་མོད།གལ་ཏེ་བུ་ཕྲུག་ཚོར་ཕ་སྐད་མ་བསླབས་ན་མི་རབས་གཉིས་པའམ་གསུམ་པ་ཕན་ཆད་ཀྱི་མི་རྣམས་ལ་དེ་འདྲའི་གོ་སྐབས་གཏན་མེད་དུ་བྱས་ཟིན་པ་ཡིན་པས་ད་ལྟའི་རང་གི་བྱ་བ་འདི་མི་རབས་རྗེས་མ་རྣམས་ལ་ཤིན་ཏུ་གནོད་ཚབས་ཆེ་ཚུལ་རྣམས་ཤེས་སུ་འཇུག་དགོས་སོ།།

གཉིས་པ། མི་ཕལ་མོ་ཆེ་ཞིག་གི་འཛམ་བུ་གླིང་གི་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་སྤྱིའམ་རང་གི་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་རིམ་པ་བཞིན་དུ་ནུབ་པར་འགྱུར་པའི་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད་བཞིན་ཡོད་པ་མི་ཤེས་པ་དང༌། ད་ལྟ་མི་རིགས་དེའི་མི་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་དུ་ན་གཞོན་རྣམས་སྐད་རིགས་གཞན་པ་སྨྲ་བ་ལ་ཇེ་བས་ཇེ་མཁས་སུ་འགྱུར་བ་དང༌། རང་གི་ཕ་སྐད་ཀྱི་ནང་དུ་སྐད་གཞན་གྱི་ཐ་སྙད་ཇེ་བས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་འདི་ཕ་སྐད་ནུབ་པའི་སྔ་ལྟས་ཡིན་ཡང་དེ་མི་ཤེས་པ་དང༌། ད་ལྟ་སྐད་གཉིས་སྨྲ་བ་ནས་མཐར་གཞན་གྱི་སྐད་གཅིག་པོ་སྨྲ་བར་འགྱུར་བ་དང༌། འགྱུར་བ་དེའི་འགྲོས་ཤིན་ཏུ་མྱུར་བ་དག་མི་ཤེས་པས་ཀུན་ལ་འདས་པའི་དུས་སུ་སྐད་ཇི་ཙམ་ནུབ་པར་གྱུར་པ་དང༌། ད་ལྟ་ཇི་ཙམ་ནུབ་བཞིན་ཡོད་པ་དང༌། མ་འོངས་པར་ཇི་ཙམ་ནུབ་པར་འགྱུར་པ་དང་དེའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་ལ་ཐུག་པ་སོགས་དེ་དང་འབྲེལ་བའི་ཤེས་བྱ་རྣམས་གོ་བར་བྱས་ཏེ་དོགས་ཟོན་དང་བག་ཡོད་ཀྱི་ཕྱོགས་ལ་བསྐུལ་བར་བྱ་དགོས་སོ།།

གསུམ་པ། ཁྲིམས་ལ་བརྟེན་ནས་སྐད་ཡིག་གི་ཐོབ་ཐང་བརྩོན་ལེན་བྱེད་པ་ཡིན་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ནང་དུ་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་ས་གནས་སུ་རང་རང་གི་སྐད་དང་ཡི་གེ་བཀོལ་སྤྱད་བྱ་ཆོག་པར་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད་པས་ཁྲིམས་ལ་བརྟེན་ནས་སྐད་དང་ཡི་གེའི་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་ཐོབ་ཐང་བེད་སྤྱད་བྱ་བའོ།།

བཞི་པ། དག་ཡིག་དང་ཚིག་མཛོད་བསྒྲིག་པ་དང་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་གཞུང་རྩ་འགྲེལ་རྩོམ་བསྒྲིག་བྱ་བ་དང་སློབ་གྲྭ་རིམ་པ་ཁག་གི་བསླབ་གཞི་གཏན་འབེབས་ལ་སོགས་ཡིག་ཆའི་སྐོར་སྔར་མེད་བསྐྲུན་པ་དང་ཡོད་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་བྱ་བ་དང༌། གཞན་ཡང་ཚོང་ལས་དང་ཁྲིམས་ལུགས་དང་སྤྱི་པའི་བདག་གཉེར་སོགས་ཀྱི་ནང་དུ་རང་གི་སྐད་དང་ཡི་གེས་ཁྱབ་པར་བྱ་བ་དང༌། ཐ་ན་འཕྲིན་ཡིག་གི་ཡིག་ཤུབས་ངོས་དང་སྤྱི་གཉེར་ཁང་དང་ལས་ཁུངས་ཀྱི་སྒོ་བྱང་དང་གཞུང་ལམ་གྱི་ལམ་བྱང་ཡན་ཆད་རང་གི་སྐད་ཡིག་གིས་འབྲི་བ་དང༌། འགྲེམ་བརྡ་དང་འགྲེམ་ཡིག་དང་ཚོགས་འདུའི་ཟིན་ཐོ་སོགས་ཐམས་ཅད་ཕ་སྐད་ལ་དབང་བྱེད་པའི་སྐད་ཡིག་གཞན་པ་དེ་དང་འདྲ་མཉམ་དུ་འགྲོ་ཐུབ་པ་ཞིག་ལ་འབད་པར་བྱ་དགོས་སོ།།

ལྔ་པ། སློབ་གྲྭ་ཆུང་འབྲིང་ཆེ་གསུམ་གྱི་བསླབ་ཚན་གྱི་ནང་དུ་ཕ་སྐད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་རིག་པ་དང་སྙན་ངག་དང་མངོན་བརྗོད་སོགས་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཡོད་པར་མ་ཟད་རྩིས་དངོས་རྫས་གསུམ་སོགས་རང་གི་ཕ་སྐད་ཀྱི་ཐོག་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང༌། དེ་དག་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་དགེ་རྒན་གྱི་དཔུང་སྡེ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་བ་དང་དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་རྟག་པར་གསོ་སྦྱོང་གི་འཛིན་གྲྭ་བསྡུས་ཏེ་སྦྱོང་བརྡར་བྱེད་པའོ།།

དྲུག་པ། རོང་འབྲོག་མང་ཚོགས་དང་གྲོང་ཁྱེར་ནང་གི་ཕ་སྐད་མི་ཤེས་པའི་ན་གཞོན་དང་དར་མ་སོགས་ལ་ཡིག་རྨོངས་སེལ་བའི་གནས་སྐབས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་འཛིན་གྲྭ་བཙུགས་ནས་འབྲི་ཀློག་བྱང་བར་བྱེད་པ་དང༌། ཕ་སྐད་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་གཙང་སྦྲ་འཕྲོད་བསྟེན་དང་ལུས་ཁམས་བདེ་བསྲུང་དང་ལོ་རྒྱུས་དང་དམ་པའི་ཆོས་སོགས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའོ།།

བདུན་པ། ཕ་སྐད་ཀྱི་གསར་ཤོག་དང་བརྙན་འཕྲིན་དང་རླུང་འཕྲིན་དང་དུས་དེབ་སོགས་ཀྱི་བྱ་བ་གཉེར་བའི་འཕྲིན་སྦྱོར་གྱི་སྡེ་ཁག་འཛུགས་རྒྱུའོ།།　

བརྒྱད་པ། སྐད་ཡིག་དེང་རབས་ཅན་དུ་བྱ་བ་སྟེ། འདི་ལ་གཉིས་ཡོད་པའི་དང་པོ་ནི། དེང་རབས་གསར་བྱུང་གི་དངོས་པོ་དང་བྱ་བ་རྣམས་ལོ་རེ་བཞིན་ཇེ་བས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་འདི་རྣམས་ཀྱི་མིང་ཚིག་གི་བརྡ་ཆད་རྣམས་ཚད་ལྡན་དུ་གཏན་ལ་ཕབ་ནས་མུ་མཐུད་དེ་ཚིག་མཛོད་དུ་བཅུག་དགོས་ཏེ། སྐད་རིགས་གང་ཞིག་གི་ནང་དུ་དེང་རབས་ཀྱི་ཐ་སྙད་མེད་པའམ་ཡོད་ཀྱང་ཚད་ལྡན་དང་གཅིག་གྱུར་ཅིག་མེད་ན་དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་བརྗོད་མི་ཐུབ་པས་རིམ་བཞིན་སྐད་རིགས་རྗེས་ལུས་ཀྱི་གྲལ་དུ་ལྷུང་ནས་མི་རྣམས་ཀྱིས་འདོར་བར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ།། གཉིས་པ་ནི། སྐད་ཡིག་དེ་ཉིད་གློག་རྡུལ་ལག་རྩལ་ལ་བརྟེན་ནས་གློག་རྡུལ་རྩིས་འཕྲུལ་དང་འབྲེལ་དྲྭ་སྟེ་བརྡ་འཕྲིན་གྱི་མྱུར་འགྲོས་ལམ་ཐོག་ཏུ་གཞག་པར་བྱ་དགོས་སོ།།

དགུ་པ། དམ་པའི་ཆོས་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ནུས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐད་ཡིག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ཉམས་གསོ་བྱ་བ་སྟེ། ཕ་སྐད་ཀྱི་ཐོག་ནས་དམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་ངག་འདོན་ནམ་ཆོ་ག་བཀླག་པ་དང་བློ་ལ་འཛིན་པ་དང་ཆོས་ཀྱི་གཞུང་ལ་འཆད་ཉན་བྱ་བ་ནི་སྐད་ཡིག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་བཙན་རྫོང་ལྟ་བུ་ཡིན་ཏེ། སྐད་རིག་པའི་མཁས་དབང་ཁི་རེ་སི་ཐིལ(David Crystal，大卫•克里斯托)གྱིས། དེ་ལྟར་སྟོབས་ཞན་པའི་སྐད་རིགས་རྣམས་ཁོང་ཚོའི་འཚོ་བའི་ནང་གི་གལ་ཆེ་བའི་གནས་དག་ནས་ཉམས་པར་འགྱུར། འོན་ཀྱང་ཆོས་ལུགས་ནི་རྟག་པར་ཆེས་ཐ་མའི་བཙན་ས་ལྟ་བུ་ཡིན་ནོ་ཞེས་དང༌། སྲོལ་རྒྱུན་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དད་པ་དང་ཆོ་ག་ནི་འདིའི་སྐབས་སུ་ལྷག་པར་གལ་ཆེ་བ་ཡིན་ཏེ། གང་གི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཆོས་ལུགས་དང་སྒྱུ་རྩལ་འདྲ་སྟེ། མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སླར་གསོའི་སྒུལ་ཤུགས་སློང་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་ཟེར་བ་ལྟ་བུའོ།། དེ་ཡང་ཨ་ཧྥེ་རི་ཀ་སོགས་སུ་ཡུལ་སྐད་མང་པོ་དབྱིན་ཇིའི་སྐད་ཀྱིས་བཅོམ་ནས་མེད་པར་བྱས་པའི་ཚེ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་བརྗོད་བྱ་དག་ནི་ཐ་སྙད་གཞན་ཐམས་ཅད་ནུབ་པའི་རྗེས་སུ་ད་དུང་ལྷག་ནས་ཡོད་པ་དང༌། བརྗོད་བྱ་ཆོས་ལུགས་ལ་དད་པ་དང་འདུན་པ་བྱེད་པའི་དབང་གིས་དེའི་རྗོད་བྱེད་ཕ་སྐད་ལའང་དོན་གཉེར་བྱེད་པར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ།། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ནུས་པས་ཀྱང་ཕ་སྐད་སྲུང་སྐྱོབ་དང་སླར་གསོ་བྱ་ནུས་ཏེ། ཕ་སྐད་ཀྱིས་གླུ་ལེན་པ་དང༌། ཟློས་གར་དང་གར་ཆུང་འཁྲབ་པ་དང༌། སྒྲུང་ངམ་གཏམ་རྒྱུད་དང་ཁ་ཤགས་བཤད་པ་དང༌། གཞན་ཡང་གླུ་སོགས་འདི་རྣམས་དང་མཚོན་དོན་སྣ་ཚོགས་པ་ཅན་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕ་སྐད་སྲུང་སྐྱོབ་དང་སླར་གསོ་དགོས་པའི་དོན་རྣམས་མང་ཚོགས་ལ་གོ་བར་བྱས་ནས་མི་རྣམས་ལ་ངར་ཤུགས་སློང་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ།།

བཅུ་པ། མི་རིགས་དེའི་ཁོངས་མི་ཡོངས་རྫོགས་བྱ་བ་འདིར་ཞུགས་ནས་སྟོབས་ཤུགས་ཆིག་བསྒྲིལ་བྱ་བ་སྟེ། ཕ་སྐད་སྲུང་སྐྱོབ་བམ་ཉམས་གསོ་བྱ་བ་འདི་མི་རིགས་དེའི་མི་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དོན་ཡིན་པས་ཁྱིམ་ཚང་རེ་རེ་དང་མི་རེ་རེ་བཞིན་དུ་འགན་ཡོད་པས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་མཉམ་དུ་འབད་པར་བྱའོ།། དེ་ཡང་ཕ་མ་རྣམས་ཀྱིས་ཁྱིམ་ཚང་གི་ནང་དུ་རྒྱུན་པར་ཕ་སྐད་བཤད་པ་དང༌། བྱིས་པ་ཚོ་དང་མཉམ་དུ་འགྲོག་མཁན་གྱི་བུ་རྫི་དང་བྱིས་བཅོལ་ཁང་དང་བྱིས་སློབ་ཁང་གི་དགེ་རྒན་རྣམས་ངེས་པར་དུ་མི་རིགས་དེའི་ཕ་སྐད་སྨྲ་བ་ཡིན་དགོས་པའི་རེ་འདུན་འདོན་པ་སོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་བུ་ཕྲུག་ཚོ་ལ་ཕ་སྐད་ཡང་དག་པ་ཤེས་སུ་འཇུག་པ་དང༌། ཚོང་པ་སོགས་ཀྱིས་ཕ་སྐད་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་བྱ་བ་ལ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱ་བ་དང་དེའི་ཕྱིར་དུ་ཐེབས་རྩ་ཚོགས་པ་འཛུགས་པ་དང༌། སློབ་གསོ་སྡེ་ཁག་གི་མི་སྣ་རྣམས་ནི་ལྷག་པར་གལ་ཆེ་བ་ཡིན་པས་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་སློབ་གསོའི་བྱ་བ་ཐམས་ཅད་ལྷག་བསམ་རྣམ་པར་དག་པས་ལེགས་པར་བསྒྲུབ་པ་དང༌། སྐད་རིག་པའི་ཆེད་ལས་མཁས་པ་དག་གིས་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ནུས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕ་སྐད་རྒྱུན་འཛིན་དར་སྤེལ་གྱི་བྱ་བ་ལ་མཛུབ་སྟོན་དང་སྐྱོན་བརྗོད་དང་ཉེན་བརྡ་གཏོང་བ་སོགས་བྱེད་པ་དང༌། འཕྲིན་སྦྱོར་སྡེ་ཁག་གིས་ཕ་སྐད་དར་རྒུད་ཀྱི་ཁེ་ཉེན་ཕན་གནོད་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཚུལ་སོགས་ཁྱབ་བསྒྲག་བྱ་བ་དང༌། སྲིད་གཞུང་གི་ལས་བྱེད་པས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྩ་ཁྲིམས་ནང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་སྐོར་ལ་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད་པ་རྣམས་དོན་ཐོག་ཏུ་འཁྱོལ་ཐབས་ལ་འབད་བརྩོན་བྱ་བ་དང༌། ཆོས་ལུགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དམིགས་བསལ་གྱི་ནུས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕ་སྐད་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་བྱ་བ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་དགོན་པའི་ནང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སློབ་གསོ་ལ་བདག་གཉེར་ལེགས་པོ་བྱེད་པ་སྟེ། མདོར་ན་མི་རིགས་དེའི་མི་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་དམིགས་པ་གཅིག་ལ་གཏོད་ཅིང་ནུས་ཤུགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིལ་བར་བྱ་བའོ།།

«འཛམ་གླིང་སྐད་ཡིག་གི་སྐྱེ་འཆིའི་ལོ་རྒྱུས་བསྡུས་པ་ལུག་རྫི་རྒན་པོའི་ཀི་སྒྲ»ཞེས་པ་ལས་དྲངས། 

རྩོམ་སྒྲིག་པ། མགར་རྒྱལ་སྲས།