ཞེས་པའི་ཞལ་ལྕེ་གཏན་ལ་ཕབ་པ་རེད།དེ་ནི་བོད་ཀྱི་ཁྲིམས་ལུགས་ཨང་དང་པོ་རེད།དེ་རྗེས་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་དང་ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ཊ་གཉིས་ཀྱིས་ཐུན་མོང་ཐོག་སྐུལ་འདེད་གནང་བ་བརྒྱུད།བོད་ཡིག་དེ་བོད་ཀྱི་ས་ཆ་ཀུན་ལ་དར་ཁྱབ་བྱུང་ནས།སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་དུས་རབས་འབྱེད་པའི་འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོ་བྱུང་སྟེ།ཆབ་སྲིད།དཔལ་འབྱོར།ཁྲིམས་འཛིན།དམག་དོན།རིག་གནས།ཆོས་ལུགས།གསོ་རིག ས་གནས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་སོགས་གོང་དུ་འཕེལ་བར་སྐུལ་མ་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད།དེའི་ཁྲོད་ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ཊས་བཞག་གནང་བའི་མཛད་རྗེས་ཧ་ཅང་ཆེ་བ་ནི་སྨོས་མི་དགོས་པས།སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་དང་བོད་རིགས་མི་དམངས་རྣམས་ཀྱིས་ཐོན་མིའི་བཀའ་དྲིན་བསམས་ནས་ཁོང་ལ་གུས་བཀུར་བླ་ན་མེད་པ་བྱས་པ་རེད།
བོད་ཡིག་ཚད་ལྡན་ཆགས་པའི་རྗེས།ཚང་མས་དེའི་ཡིག་གཟུགས་ཡག་པོ་ཡོང་བར་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱས་ཤིང་།ཐོན་མི་སམ་བྷོ་ཊས་བོད་ཡིག་ཐོག་མར་བཟོ་སྐབས་ཡིག་གཟུགས་གཙོ་བོ་དབུ་ཅན་དང་དབུ་མེད་གཉིས་གཏན་ལ་ཕབ་པ་དང་།ཁོང་གིས་གསར་གཏོད་མཛད་པའི་དབུ་ཅན་ལ་སྦལ་ནག་བགྲད་འདྲ་ཞུ་ཞིང་།བཙན་པོའི་དུས་སུ་བོད་ལ་ཡིག་གཟུགས་མཁས་པ་མི་བརྒྱད་བྱུང་ནས།ཁོང་རྣམ་པ་ཐོན་མིས་གསར་གཏོད་མཛད་པའི་དབུ་ཅན་སྦལ་ནག་བགྲད་འདྲ་གཞིར་བཟུང་སྟེ་སོ་ཕག་གཤིབ་འདྲ་དང་།ནས་སྔོན་ཕྱིང་དཀར་སྟེང་བཀྲམ་པ་འདྲ།མུ་ཏིག་སྟར་བརྒྱུས།བྱ་ཕོ་འཇོལ་འདྲ།ཉ་མོ་ཆུ་ནང་ནས་ཕྱུང་འདྲ།སེང་གེ་གནམ་ལ་འཕྱོངས་འདྲ།སྦུར་ནག་བགྲད་འདྲ་བཅས་དབུ་ཅན་གྱི་ཡིག་གཟུགས་གྲགས་ཅན་བརྒྱད་གསར་གཏོད་མཛད་པ་རེད།ཡིག་གཟུགས་དེ་རིགས་ཚང་མ་རང་བྱུང་གི་དངོས་པོར་དཔེ་བླངས་ནས་བཟོས་པ་ཤ་སྟག་རེད།
བཙན་པོའི་དུས་སུ་བོད་ཡིག་ཡིག་གཟུགས་ལ་ད་དུང་བརྡ་ཡིག་དང་།གཏེར་ཡིག འཕྲུལ་ཡིག་ལ་སོགས་པའི་ཡིག་གཟུགས་གཞན་པ་མང་པོ་བྱུང་བ་རེད།བརྡ་ཡིག་ཞེས་པ་ནི་སྔགས་གཞུང་རྣམས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་འགོད་བྱེད་ཀྱི་ཡི་གེ་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་།ཡིག་གཟུགས་རྒྱུན་དུ་སྤྱོད་པའི་བོད་ཡིག་གི་ཡིག་གཟུགས་དང་ཅུང་མི་འདྲ་བ་ནའང་འབྲི་སྟངས་དང་།ཀློག་སྟངས།བརྡ་སྤྲོད།དག་ཆ་བཅས་རྒྱུན་དུ་སྤྱོད་པའི་བོད་ཡིག་དང་འདྲ་མཚུངས་ཡིན་པས།བོད་ཡིག་གི་ཡིག་གཟུགས་དམིགས་གསལ་ཅན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་།སྔར་བཞིན་བོད་ཡིག་རང་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས།དེ་ལ་ཡང་ཡིག་གཟུགས་མི་འདྲ་བ་བཅུ་ལྷག་ཙམ་ཡོད།གཏེར་ཡིག་དང་འཕྲུལ་ཡིག་ཀྱང་བཙན་པོའི་དུས་སུ་བྱུང་བའི་བོད་ཡིག་གི་ཡིག་གཟུགས་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་རེད།
བཙན་པོའི་དུས་སུ་ཡིག་གཟུགས་རིགས་མི་འདྲ་བ་40ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་མ་ཟད།དེའི་ནང་ཚད་དང་ལྡན་ལ་ཀུན་གྱིས་ཁས་ལེན་པའི་ཡིག་གཟུགས་ཤིག་མེད་སྟབས།བཙན་པོའི་དུས་མཇུག་ཏུ་མཁས་དབང་གྲགས་ཅན་ཁྱུང་པོ་གཡུ་ཁྲི་ཞེས་པས་མཎྜལ་བཞེངས་པའི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཡིག་འབྲི་སྟངས་ཆ་ཚང་ཚད་དང་ལྡན་པར་བཟོས་ནས།འགོ་ག་ནས་འཛུགས་དགོས་པ་དང་།མཇུག་ཇི་ལྟར་བསྡུ་དགོས་པ་མིན།གཟུགས་ཆེ་ཆུང་།རྐང་པ་ཕྲ་སྦོམ་སོགས་ཞིབ་པར་གཏན་ལ་ཕབ་པས།དེར་ཀུན་གྱིས་ཁྱུང་བྲིས་ཞེས་བོས་པའོ།།དུས་དེ་ནས་བཟུང་བོད་ཡིག་དབུ་ཅན་གྱི་ཡིག་གཟུགས་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་བྱུང་མེད།
ཡིག་གཟུགས་དབུ་མེད་ཞེས་པ་དེ་ནི་ཐོན་མིས་རྒྱ་གར་འཕགས་ཡུལ་གྱི་ཡི་གེ་ཝརྟུ་དཔེ་མཛད་ནས་གསར་གཏོད་གནང་བ་ཞིག་རེད།བཙན་པོའི་དུས་སུ་གཞུང་ཡིག་ལ་སོགས་པའི་བྱ་བ་གལ་ཆེ་རིགས་རྣམས་དབུ་ཅན་གྱི་ཐོག་ནས་འབྲི་བ་ཕུད།དེ་བྱིངས་དཔེར་ན་ཟིན་བྲིས་དང་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་འཕྲིན་ཡིག་ལ་སོགས་པའི་བྱ་བ་རྣམས་དབུ་མེད་ཀྱི་ཐོག་ནས་འབྲི་བ་མང་།དབུ་མེད་འདི་འབྲི་བདེ་ལ་མགྱོགས་པའི་དབང་གིས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་མཁན་ཇེ་མང་དུ་སོང་བ་དང་སྦྲགས།གང་བྱུང་མང་བྱུང་དུ་འབྲི་བའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་བ་རེད།དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་སྐབས་སུ་ཡིག་མཁན་ཆེན་པོ་ལྡན་མ་རྩེ་མང་དང་ལེ་ལུགས་པ་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་དབུ་མེད་ཚད་ལྡན་བཟོས་པ་ལས།དབུ་མེད་ལ་ཡང་ལྡན་ལུགས་དང་ལེ་ལུགས་ཞེས་པའི་འབྲི་རྒྱུན་མི་འདྲ་བ་ཁག་གཉིས་གཏན་འཁེལ་མཛད།ལྡན་ལུགས་དེ་ད་བར་དར་ནས་རྒྱུན་འཛིན་ཐུབ་ཅིང་།ད་ལྟའི་དབུ་མེད་ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་རྩ་བའི་རྨང་གཞིར་གྱུར་མོད།འོན་ཀྱང་ལེ་ལུགས་ཉམས་ནས་དོར་བར་གྲགས།
སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་སྔ་རྗེས་ཏེ།ས་སྐྱ་བའི་དུས་སུ་བོད་ཡིག་དབུ་མེད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ནས།ཚུགས་རིང་།ཚུགས་ཐུང་།དཔེ་ཚུགས།འབྲུ་ཚ་ལ་སོགས་བྱུང་བ་རེད།ས་སྐྱ་གོང་མའི་བཀའ་རྒྱ་དང་།བསྒྲགས་ཡིག རྡོ་རིང་ཡི་གེ་ཚང་མ་འབྲུ་ཚ་ཞབས་སྒོང་མ་ཤ་སྟག་རེད།ས་སྐྱ་གོང་མའི་དུས་སུ་འབྲི་ཚ་ཞབས་སྒོང་མའི་ཡིག་གཟུགས་སྒྱུ་རྩལ་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་རེད།
ཚུགས་ཐུང་ཟེར་བ་འདི་ནི་ཡིག་གཟུགས་སྦྱོང་བའི་ཐོག་མའི་རྨང་གཞི་ཡིན་ལ།ཚུགས་རིང་འདི་ནི་བོད་ཡིག་དབུ་མེད་ཀུན་གྱི་རྨང་གཞི་ལྟ་བུ་ཡིན།ཚུགས་རིང་གི་རྨང་གཞི་ཡག་པོ་ཡོད་ན།ཡིག་གཟུགས་གཞན་པའི་རིགས་ཡག་པོ་འབྲི་ཐུབ།དཔེ་ཆ་འབྲི་བྱེད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་དཔེ་ཚུགས་ཞེས་པ་འདི་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་རྗེས་སུ་བྱུང་བ་རེད།སྐབས་དེར་ས་སྐྱ་པཎྜིཏ་དང་འགྲོ་མགོན་འཕགས་པས་ས་སྐྱ་ལྷོ་དགོན་བཞེངས་སྐབས།བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་མཁས་པ་མང་པོ་གདན་འདྲེན་ཞུས་ནས།དཔེ་ཚུགས་ཐོག་ནས་དཔེ་ཆ་གྲངས་ལས་འདས་པ་ཤུས་ཏེ།པོ་ཏི་ཁྲི་8ལྷག་ཙམ་ལས་གྲུབ་པའི་དཔེ་ཆའི་གྱང་ཆེན་པོ་འདི་བཞེངས།དཔེ་ཚུགས་ལ་ཡང་རྐང་རིང་རྐང་ཐུང་འབྲུ་ཚུགས་ལ་སོགས་རིགས་མང་།
དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་དུས་དཀྱིལ་ཏེ།དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་དུས་སུ།སྲིད་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་འཐུས་ཚང་དུ་སོང་བ་དང་སྦྲགས་ཡིག་ཆ་འབྲི་སྟངས་ཚད་ལྡན་བཟོ་རྒྱུར་དེ་བས་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱས་ནས།དེའི་ནང་དོན་དང་རྣམ་པ་གཉིས་ཀར་ཚད་གཞི་ནན་པོ་བཟོས་པ་མ་ཟད།ཡིག་གཟུགས་ཐོག་ནས་གོང་ལ་འབུལ་བྱེད་སྙན་ཞུ་དང་།གཤམ་ལ་འགྲེམས་བྱེད་ཡིག་ཆ།འདྲ་མཉམ་བར་ཡི་གེ་ཇི་ལྟར་གཏོང་སྟངས།དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་གཏོང་ཡིག་སོགས་ཅི་འདྲ་བྱས་ནས་འབྲི་དགོས་པའི་སྐོར་གཏོན་འབེབས་གསལ་པོ་བྱས་པ་རེད།དེའི་དུས་སུ་འབྲུ་ཚ་ཞབས་རིང་དེ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གི་བཀའ་རྒྱ་འབྲི་བྱེད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་ཤིག་ལ་གྱུར་པ་དང་།གོང་འབུལ་གཤམ་འགྲེམས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་མང་ཆེ་བ་ཚུགས་ཐུང་ཐོག་ནས་འབྲི་དགོས་པ་དང་།འདྲ་མཉམ་བར་འཁྱུག་ཆེན་འབྲི་དགོས།དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་གཏོང་ཡིག་རྣམས་འཁྱུག་དང་ཚུགས་ཐུང་འབྲི་བ་ལས།འབྲུ་ཚ་བྲིས་ན་མི་ཆོག
དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་དུས་འགོར་འབྲུ་ཚ་ཞབས་ཐུང་འདི་མི་མང་ཆེ་བས་དགའ་པོ་བྱེད་པའི་ཡིག་གཟུགས་སུ་གྱུར་པ་རེད།འབྲུ་ཚ་ཞབས་ཐུང་ལ་རང་གི་ཐུན་མིན་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ལ།དེ་ལས་བྱུང་བའི་འཁྱུག་ཡིག་ནི་མགྱོགས་ལ་གཟུགས་མཛེས་པས།འདི་ནི་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པ་དང་ཉི་ཤུ་པའི་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་སྒྱུ་རྩལ་ཐད་ཀྱི་མཛད་རྗེས་ཆེན་པོ་ཞིག་རེད།འཁྱུག་ཡིག་དེ་ལའང་འབྲེལ་མཐུད་ཆེ་ཆུང་གི་དབང་དུ་འཁྱུག་ཆེན་དང་འཁྱུག་ཆུང་ཞེས་འབྲི་སྲོལ་ཁག་གཉིས་ཡོད་དེ།འབྲེལ་མཐུད་ཆེ་བའི་རིགས་ལ་འཁྱུག་ཆེན་དང་འབྲེལ་མཐུད་ཆུང་བའི་རིགས་ལ་འཁྱུག་ཆུང་ཟེར།ད་ལྟ་བོད་རིགས་རྣམས་ཀྱིས་ལག་བྲིས་བྱེད་ཡས་མང་ཆེ་བ་འཁྱུག་ཡིག་དེ་རེད།
བོད་ཡིག་ཐོག་མར་བྱུང་བ་ནས་ད་བར་ལ་ཡིག་གཟུགས་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་བྱུང་རུང་།རྒྱུན་ལྡན་སྤྱོད་བྱེད་མང་ཆེ་བ་དབུ་ཅན་དང་།ཚུགས་རིང་།ཚུགས་ཐུང་།འབྲུ་ཚ།དཔེ་ཚུགས།འཁྱུག་ཡིག་ལ་སོགས་རེད།
བ་གསར་ལ་སོགས་སྣ་ཁ་མང་།དེ་དག་ཚང་མ་བོད་ཡིག་གསར་བཟོ་བྱས་རྗེས་བྱུང་བ་མ་ཟད།ལྷག་པར་དུ་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་ལོ་ཆེན་དང་།མཁས་པ།ཡིག་གཟུགས་མཁན་པོ་བཅས་རིམ་བྱོན་རྣམས་ཀྱིས་གསར་དུ་གཏོད་པའི་ཡིག་རིགས་གསར་པ་དུ་མ་ཡོད་པས།དེ་རིགས་ལ་རང་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་མི་འདྲ་བ་རེ་ཡོད།
ཡིག་རིགས་གཅིག་ལ་གཟུགས་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་སྣང་བ་ནི་བོད་ཡིག་གི་ཁྱད་ཆོས་གལ་ཆེན་ཞིག་རེད།བོད་རིགས་ཀྱིས་སྔར་ནས་བཟུང་ཡིག་གཟུགས་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱས་ནས་ཆུང་ངུའི་དུས་ནས་ཡིག་གཟུགས་སྦྱོང་བའི་གོམས་སྲོལ་ཡོད།ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཡག་པོ་ཡོད་ན།ཡིག་རིགས་མི་འདྲ་བ་དྲུག་བདུན་འབྲི་ཐུབ་པ་མ་ཟད།ཁོང་རྣམ་པས་འབྲི་བྱའི་ནང་དོན་ལ་གཞིགས་ནས་ཡིག་གཟུགས་མི་འདྲ་བ་འབྲི་ཐུབ།སྤྱིར་ན་བོད་རིགས་ཚོས་ཡིག་གཟུགས་དེ་གཞན་ལ་སྟོན་བྱེད་ཀྱི་རང་གི་ངོ་གདོང་ལྟ་བུར་བརྩིས་ནས།ཡིག་གཟུགས་ཡག་པོ་འབྲི་མཁན་རྣམས་ཡོན་ཏན་ཅན་ལ་བཀུར་སྲོལ་ཡོད།བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཆེ་བ་ལྔ་དང་ཆུང་བ་ལྔ་ལས།ཡིག་གཟུགས་དེ་རིག་གནས་ཆེ་བ་ལྔའི་བཟོ་རིག་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པས།དེ་རིགས་ཀུན་ལ་མཁས་དགོས་ན།ཡིག་གཟུགས་དེ་ཡང་ངེས་པར་དུ་མཁྱེན་དགོས་པའི་གཞུང་ཞིག་རེད།
བདེ་ལ་འཁྱུག་ཅིང་ཟོར་ཡང་བ་དང་མིག་ལ་མཛེས་པའི་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་སྒྱུ་རྩལ་འདིར་ཐུན་མོང་གྱི་ས་མཐོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ལ།ལོ་ངོ་སྟོང་ལྷག་ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་རིམ་བྱོན་རྣམས་ཀྱིས་དེའི་སྐོར་མཛད་པའི་གསུང་རྩོམ་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ཡོད་པས།བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་སྒྱུ་རྩལ་འདི་ནི་མེས་རྒྱལ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་བང་མཛོད་ཆེན་པོའི་ནང་གི་ནོར་བུ་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་རེད།
བོད་ཞི་བས་བཅིངས་འགྲོལ་བྱུང་བའི་རྗེས་དང་ལྷག་པར་དུ་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་དབུ་བརྙེས་པའི་རྗེས།བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་སྒྱུ་རྩལ་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་འཛིན་སྐྱོང་དར་འཕེལ་བྱུང་ཡོད།བོད་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སློབ་གསོ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་གོང་འཕེལ་དུ་སོང་བ་དང་།བོད་ཡིག་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་སློབ་སྦྱོང་དང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་སྦྱོང་བའི་ལས་ཀ་དེ་བོད་ཀྱི་ཞིང་འབྲོག་ས་ཁུལ་གང་སར་ཁྱབ་སྟེ།ཡིག་གཟུགས་མཁས་པ་མང་པོ་ཐོན་དང་ཐོན་མུས་ཡིན་པ་མ་ཟད།དེའི་གྲངས་ཚད་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དུས་སྐབས་གང་ལས་ཀྱང་མང་བར་གྱུར།དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པར་དབུ་བརྙེས་པའི་བོད་ལྗོངས་ཡིག་གཟུགས་མཁན་པོའི་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཁོངས་མི་བོད་ཀྱི་ལས་རིགས་གང་སར་ཁྱབ་ཡོད།འདས་ཟིན་པའི་ལོ་ངོ་བཅུ་གྲངས་དུ་མའི་རིང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཡོངས་དང་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་ཡིག་གཟུགས་འགྲེམས་སྟོན་ཐེངས་མང་གཉེར་ནས།རྒྱལ་ཡོངས་ཀུན་ལ་བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མིན་པའི་ཡིག་གཟུགས་མཛེས་རིས་སྤྱན་འབུལ་ཞུས་པས།ཚང་མར་བག་ཆགས་གཏིང་ཟབ་བཞག་ནས།ཀུན་གྱིས་དོ་སནང་དང་དགའ་པོ་བྱེད་སའི་ཡུལ་དུ་གྱུར་ཡོད།