མར་ཞེས་པ་ནི་འབྲོག་ལས་མི་རིགས་སམ་འབྲོག་ལས་ས་ཁུལ་གྱི་དམིགས་བསལ་ཐོན་རྫས་མང་པོའི་ཁྲོད་ལྷག་པར་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ཐོན་རྫས་ཤིག་རེད།དེ་ནི་སྒོ་ཕྱུགས་བྱ་ཕག་ཙམ་ལས་མེད་པའི་ས་ཁུལ་དང་།ཞིང་ལས་རྐྱང་པའི་ས་ཁུལ་གྱི་མི་རྣམས་ཀྱི་རྒྱུན་ལྡན་འཚོ་བའི་ཁྲོད་དུ་ཡང་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་ཟས་རིགས་ཤིག་རེད།དེར་བརྟེན་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ཐོན་རྫས་དེ་ལ་དེ་དང་འབྲེལ་བའི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་དམིགས་བསལ་གྱི་རིག་གནས་ཤིག་ཀྱང་གྲུབ་ཀྱི་ཡོད་པ་ནི།དམངས་སྲོལ་རིག་པའི་ཆོས་ཉིད་ཅིག་རེད།དེང་གི་དུས།གྲོང་རྡལ་དང་གྲོང་ཁྱེར་གང་སར་མི་རིགས་འདྲ་མིན་དང་ས་ཁུལ་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ཟ་ཁང་།ཇ་ཁང་།ཆང་ཁང་ཤིན་ཏུ་མང་བས་བོད་རིགས་འདུས་སྡོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་གང་སར་རྒྱ་ལུགས་ཟས་རིགས་ཀྱི་བཟོ་རྩལ་རིམ་བཞིན་དར་བ་མ་ཟད།
སྲོལ་རྒྱུན་བོད་ཟས་བཟོ་རྩལ་ལ་ཡང་སྔར་མེད་གསར་སྲོལ་མང་པོ་དར་བ་དང་།རོང་འབྲོག་ས་ཁུལ་གྱི་རིགས་མི་འདྲ་བའི་སྲོལ་རྒྱུན་ཟས་རིགས་གཡོས་སྦྱོར་བྱེད་སྟངས་ཀྱང་ཕན་ཚུན་སྙིགས་དོར་བཅུད་ལེན་གྱིས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཉམས་མྱོང་སྤེལ་རེས་བྱས་ནས།བོད་ཁྱིམ་གྱི་ཟས་ཅོག་སྟེང་གི་ཟས་རིགས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བ་མ་ཟད།གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གྱི་ཁྲོད་དུ་ཕྱི་ལུགས་ཟས་རིགས་བཟོ་རྩལ་སྣ་ཚོགས་ཀྱང་དར་བས།གཞོན་ནུ་ལོ་ཆུང་གི་ཁྲོད་དུ་བྲིན་རྒྱུག་ཡག་པོ་ཡོད།དེ་ལྟར་འཛམ་གླིང་མི་རིགས་ཕན་ཚུན་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཉིན་རེ་བཞིན་ཇེ་ཟབ་འགྲོ་བ་དང་ཚན་རིག་ལག་རྩལ་གྱི་སྐུལ་འདེད་འོག བོད་ལུགས་ཟས་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་ཕྱི་ཡི་བཟོ་དབྱིབས་དང་ནང་གི་བཅུད་ལ་སྔར་ལྷག་གི་འགྱུར་བ་ཕྱིན་ཡོད།འོན་ཀྱང་།བོད་མིའི་ཟས་ཀྱི་དྭངས་མ་འབག་བཙོག་གི་དྲི་དང་བྲལ་བའི་འབྲི་མར་ལས་ལྷག་པ་ཞིག་གང་ན་ཡོད།དེང་གི་དུས་བོད་ཡུལ་དུ་མར་གྱི་སྤྱོད་སྒོ་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་བྲིན་རྒྱུག་ཡག་པོ་ཡོད་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་རྗེས།ཁེ་ལས་སྡེ་ཚན་མང་པོ་“མཆོད་རྟེན་དཀར་པོ་”ཞེས་པ་དང་“ཅིན་ལི”ཞེས་པ་སོགས་རྩི་ཤིང་ལས་བླངས་ཤིང་ཚན་རིག་ལས་སྣོན་བྱས་པའི“མར་གསར་པ”མང་པོ་ཁྲོམ་རའི་ནང་དུ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་ཀྱང་བོད་ཡུལ་གདོད་མའི་དུས་ནས་དར་བའི་འབྲི་མར་གྱི་འགྲན་ཟླ་བྱེད་ཐུབ་ཅིག་ག་ན་ཡོད།དེར་བརྟེན་བོད་མིའི་ཟས་ཀྱི་དྭངས་མ་མར་གྱི་རིག་གནས་ལ་སྔར་དང་མི་འདྲ་བའི་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་ཕྱིན་མེད། བོད་མིའི་རྒྱུན་ལྡན་འཚོ་བའི་ཁྲོད་མར་ནི་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་རེད།ང་ཚོ་ཚང་མས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར་མར་ཇའམ་དཀྲུག་ཇ།ཡང་ན་ཇ་སྲུབ་མ་ནི་སྙན་གྲགས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་བོད་ཀྱི་བཏུང་བྱ་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བ་ཞིག་རེད།དེ་ནི་མཚོ་བོད་མཐོ་སྒང་གི་གནམ་གཤིས་དང་འཚམས་པའི་བཏུང་བྱ་ཞིག་རེད།བོད་ཀྱི་འཚོ་བ་ལ་ཆ་རྒྱུས་དེ་ཙམ་མེད་པའི་མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་བོད་ཅེས་པའི་ཐ་སྙད་ཐོས་མ་ཐག བརྗིད་ཆགས་ཀྱི་ཕོ་བྲང་པོ་ཏྰ་ལ་ཡིད་ལ་འཆར་བ་བཞིན་ཇ་སྲུབ་མ་ཡང་ཡིད་ལ་ཤར་ངེས་ཡིན།དོན་དངོས་ཐོག་ཇ་སྲུབ་མ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་བོད་རིགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་མར་གྱི་སྤྱོད་སྒོ་ཧ་ཅང་མང་ཞིང་དེ་དག་ལ་རྒྱུན་རིང་འཚོ་བའི་ལག་ལེན་དངོས་ཀྱི་ནང་ནས་ཉམས་མྱོང་གསོག་འཇོག་བྱས་ནས།ཡུལ་ལུང་སོ་སོའི་གནམ་གཤིས་དྲོ་གྲང་།འཚོ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ལྟར་ལུགས་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
 གཅིག རྩམ་པ་དང་མར།
རྩམ་པ་ཡང་བོད་ཡུལ་ཡོངས་ལ་གནའ་སྔ་མོ་ནས་དར་ཞིང་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་འབྲུ་རིགས་ཀྱི་བྱེ་བྲག་ཅིག་རེད།འབྲོག་ཁུལ་དུ་མར་མེད་པའི་རྩམ་སྐྱ་ཟ་སྲོལ་མེད།（དབུལ་པོ་ཡིན་ན་དེ་ལྟ་བུའི་མཐུན་རྐྱེན་ལ་འཛོམས）དེ་ལྟར་རྩམ་པ་དང་མར་གཉིས་ནི་ཉ་དང་ཆུ་བཞིན་ཁ་བྲལ་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་རེད།དེ་དག་ཟ་སྟངས་རིགས་མི་འདྲ་བར་མིང་ཡང་མི་འདྲ་ལ།ཟ་མཁན་གྱི་གནས་བབ་ཡང་མི་འདྲའོ།
༡ རྩམ་པ་འགམ།རྩམ་འགམ་ཞེས་པ་ནི་དཀར་ཡོལ་གྱི་ནང་དུ་རྩམ་པ་ཕྱེ་མར་ལྟ་བུ་སྤུངས་པའི་སྟེང་དུ་ཐུད（མར་དང་།ཕྱུར་བ།བྱེ་མ་ཀར།བུ་རམ་མཉམ་དུ་བསྲེས་ནས་སྲབ་མཐུག་སོར་གསུམ་ཙམ་དང་དབྱིབས་གྲུ་བཞི་བཟོས་པའི་ཁར།ད་དུང་གྲོ་མའི་ཕྱེ་ཞིབ་ཀྱི་ནང་དུ་མར་བསྲེས་པ་སྲབ་མཐུག་སོར་གང་ཙམ་ཡོད་པའི་རྩ་ཆེའི་ཟས་རིགས་ཤིག་གོ）ཞིབ་བླུགས་པའམ།ཡང་ན་ཕྱུར་ཞིབ་བླུགས་པ་དང་འབྲི་མར་དཀར་པོའམ་སེར་པོ་ལྷེབ་མ་མང་པོ་བཞག་པ་ཞིག་ལ་ཟེར།དེ་ནི་ཁྱིམ་དུ་མགྲོན་པོ་རྩ་ཆེན་ནམ་བཟོ་པ་གདན་འདྲེན་ཞུ་བ་དང་།ཡང་ན་བླ་སྤྲུལ་སོགས་ཕེབས་ཚེ་མར་ཇ་སྲུབ་མ་དང་ལྷན་དུ་དངོས་གཞིའི་གསོལ་སྟོན་གོང་གི་སྣེ་ལེན་བྱེད་སྟངས་ཤིག་རེད།ཁྱིམ་གྱི་བཟའ་དཔོན་ནམ་ཡང་ན་བུ་སོགས་ཕྱི་རུ་ཚྭ་པ་དང་ཚོང་པ་ལྟ་བུ་བྱེས་པ་ཕྱིར་གཞིས་ལ་འཁོར་ཏེ་གདན་ལ་འཁོད་པ་དང་མར་ཇ་སྲུབ་མ་དང་ལྷན་དུ་རྩམ་འགམ་གྱི་སྣེ་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།
༢ པག་སྐྱོ།པག་སྐྱོ་ལ་བྱང་འབྲོག་ས་ཁུལ་དུ་ཐ་སྙད་མི་འདྲ་བ་འགའ་ཤས་ཡོད་པ་སྟེ་ཇ་ཁྲུལ།རྡོས་ཐལ།ལྡན་འབྱར་བཅས་དོན་གཅིག་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་གསུམ་ཡོད་པ་ལ་རྣམ་པ་ཡང་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཏེ།གཅིག་ནི།ཕོར་པའི་ནང་དུ་རྩམ་པ་འོས་འཚམས་ཤིག་བླུགས་པའི་ནང་དུ་ཕྱུར་བ་ཕྲན་བུ་བླུགས་ཏེ་སྟེང་འོག་འདྲེས་པ་ཞིག་སྦོལ་རྗེས།ལྡེབས་ཞལ་དུ་བཅག་རྗེས་དེ་ཡི་སྟེང་དུ་མར་རྡོག་པོ་བཞག་པ་ལ་མར་ཇའམ་ཇ་ཐང་བླུགས་ཏེ་ཁེམ་བུ་ཡིས་ལྡག་གི་ཡོད།སྔ་མོ་འཚོ་བའི་ཡོལ་གོ་ཤིན་ཏུ་དཀོན་པའི་དུས་ལྕེ་ཡིས་ལྡག་པ་དང་།འགའ་ཤས་ཀྱིས་ལྡག་མཛུབ་ཀྱིས་ལྡག་གི་ཡོད།གཞན་ཞིག་ནི།ཐོག་མར་ཕོར་པའི་ནང་དུ་ཕྱུར་བ་ཉུང་ཙམ་དང་མར་རྡོག་པོའི་སྟེང་དུ་མར་ཇའམ་ཡང་ན་ཇ་ཐང་མང་ཙམ་བླུགས་པའི་སྟེང་དུ་རྩམ་པ་འོས་འཚམས་ཤིག་བླུགས་ནས་ཁེམ་བུའམ་ཡང་ན་ལྡག་མཛུབ་ཀྱིས་ཡང་ཡང་དཀྲུགས་ནས་སྐྱོ་མར་གྱུར་ནས་ལྡག་པ་ལ་ལུང་པ་འགའ་ཤས་སུ་སྦྲ་ཆར་སྐྱོ་མ་ཡང་ཟེར། པག་སྐྱོ་ནི་སྐྱེ་བོ་རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་དང་སྐྱེས་པ་སྐྱེས་མ་ཀུན་གྱིས་དགའ་པོ་བྱེད་པའི་ཞོགས་ཟས་ཡིན་ལ།གནམ་གཤིས་གྲང་ངར་ཆེ་བའི་སྐབས་ཧ་ཅང་སྟབས་བདེ་བའི་ཟས་རིགས་ཤིག་ཀྱང་རེད།གང་ལགས་ཞེ་ན་རྩམ་ཟ་བ་དང་ལྷན་དུ་ཇ་ཡང་བཏུངས་པས་ལྟོགས་སྐོམ་གཉིས་ཀྱི་གདུང་བ་སེལ་ཐུབ་པས་དགེ་མཚན་ལྡན་པས་སོ།།
པག་སྐྱོ་ལ་ཡང་མར་ཕྱུར་བླུག་པའི་མར་སྐྱོ།དར་བའི་ཁུ་བ་བྱས་པའི་དར་སྐྱོ།འོ་མའི་ཁུ་བ་བྱས་པའི་སྐྱོ་གསུམ་ལས་དར་བའི་ཁུ་བ་བྱས་པའི་དར་སྐྱོ་ནི་སྤྱིར་བཏང་འབྲོག་མིས་རྒྱུན་ཟས་ཡིན་པས་གཏམ་དཔེར་ཡང་ནམ་དུས་ནམ་དུས་ཟ་མ།ཇིང་གིར་རྒྱལ་པོའི་དར་སྐྱོ་ཟེར་སྲོལ་ཡོད།འོ་སྐྱོ་ནི་ཕྲུ་གུས་དབྱར་དུས་སྐབས་འགར་ལྡག་པའི་སྐྱོ་མ་ཡིན།
༣ པག