བོད་ཀྱི་ལྷ་རིས་སྒྱུ་རྩལ་པ་གྲགས་ཅན་སྐུ་ཞབས་བརྩོན་འགྲུས་རབ་རྒྱས་ལགས་ནི་སྤྱི་ལོ1951ལོའི་ཟླ12པར་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ཞུན་ཧྭ་རྫོང་བིས་མདོ་ས་ཆའི་ཞིང་པའི་ཁྱིམ་ཚང་ཞིག་ཏུ་སྐྱེས། ཆུང་དུས་སུ་བིས་མདོ་དགོན་ཆེན་ཞུགས་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་སྤྱི་ལ་སྦྱང་བརྩོན་བྱས་པ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་རང་གི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཤེས་རབ་དང་བརྩོན་པར་བརྟེན་ནས་རི་མོ་འབྲི་སྦྱང་གི་ལས་ལ་འབད་པ་ལྷུར་ལེན་གྱིས་བརྩོན་པ་མཛད་པས་གྲུབ་འབྲས་བླ་ན་མེད་པ་ཐོབ།

　རྗེས་སོར་ཞིང་ཆེན་དང་རྫོང་རིམ་པ་སོགས་རྒྱལ་ཁབ་གཞུང་གི་ཟབ་སྦྱོང་འཛིན་གྲྭ་སོགས་སུ་ཞུགས་རྒྱུའི་བསྐལ་བ་གང་མང་ཐོབ་པས་དེང་རབས་རི་མོའི་སྒྱུ་རྩལ་སོགས་ལ་ལེགས་པར་སྦྱངས་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཐོབ། སྤྱི་ལོ1972ལོར་རི་མོ་གསར་རྩོམ་གྱི་ལས་ལ་དངོས་སུ་ཞུགས་པ་ནས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་བྲིས་འབུར་རི་མོ་སྣ་ཅི་རིགས་སྦྱངས་པ་དང་སྒོས་སུ་རྐ་སར་ཀུན་བཟང་ལགས་དགེ་རྒན་དུ་བསྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་རི་མོའི་པིར་རྩལ་ཟབ་སྦྱོང་བྱས་པས་རྒྱ་བོད་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་རི་མོ་མང་པོ་གསར་རྩོམ་མཛད་པས་གཞུང་སྒེར་གང་མང་གི་བྱ་དགའ་ཐེངས་མང་པོར་ཐོབ།

　སྐབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ཏང་གི་ཀྲུང་ཨུ་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་གསུམ་པ་འཚོགས་ཚུན་ནས་སྐུ་ཞབས་ཁོང་གི་ཕུགས་བསམ་ལའང་རེ་བ་གསར་བ་སྨིན་ཏེ་ལྷག་པར་ཏང་དང་སྲིད་གཞུང་གིས་ཆག་འཇིག་གི་ཉེན་ཁར་གཏུག་པའི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དང་སྒྱུ་རྩལ་ལ་མཐོང་ཆེན་གནང་བ་བརྒྱུད། རིག་འབྱུང་གྲོང་དུ་བསྔགས་པའི་ཡུལ་གང་དེའི་གཟི་འོད་འབར་བའི་རེབ་གོང་སྒྱུ་རྩལ་ནི་མི་རྣམས་ཀྱི་དོ་སྣང་བྱ་ཡུལ་ཞིག་ཏུ་གྱུར།

　སྤྱི་ལོ1979ལོའི་ཟླ9པར་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་རྩོམ་རིག་མཉམ་འབྲེལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་ལྷ་རིས་མཁན་ཆེན་ཤ་བོ་ཚེ་རིང་སོགས་རེབ་གོང་ས་ཆའི་ལྷ་རིས་པ25སྒྲིག་འཛུགས་བྱས་ནས་སེང་གེ་གཤོང་དུ་རེབ་གོང་སྒྱུ་རྩལ་པའི་ཚོགས་པ་ཞེས་པ་ཞིག་གསར་འཛུགས་བྱས། རྗེས་སུ་ཚོགས་པ་དེ་གཉན་ཐོག་སྡེ་བར་གནས་སྤར་ཞིང་ཚོགས་པའི་མིང་ཡང་སྔ་གཞུག་ཏུ་ཐེངས་གསུམ་ལ་བརྗེས། སྐབས་དེར་སྐུ་ཞབས་བརྩོན་འགྲུས་རབ་རྒྱས་ལ་གོ་སྐབས་ལེགས་པོ་ཞིག་ཐོབ་པ་ནི། གོང་རིམ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཁོ་རང་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་རྩོམ་རིག་མཉམ་འབྲེལ་ལྷན་ཚོགས་རེབ་གོང་སྒྱུ་རྩལ་ཞིབ་འཇུག་ཁང་དུ་དངོས་སུ་གདན་འདྲེན་བྱས་པ་དེ་རེད། ཚོགས་པ་དེའི་ཁོངས་མིར་གྱུར་པ་ནས་བཟུང་། ཁོང་གིས་ལྷ་རིས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ལམ་བུ་དེ་ཡང་མདུན་ནས་མདུན་དུ་སྲིང་འགོ་བརྩམས་ཤིང་བརྩོན་པ་བླ་ལྷག་ཏུ་བསྐྱེད་པས་གྲུབ་འབྲས་ཀྱང་ཀུན་ལས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་བྱུང་སྟེ། རིམ་བཞིན་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་དག་ཞིང་ཆེན་ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་ཅིང་དགའ་བསུ་དང་གདེང་འཇོག་གནང་མཁན་ཡང་གང་མང་མང་དུ་བྱུང་།

　སྤྱི་ལོ1982ལོ་ནི་ཁོང་ལ་མཚོན་ན་ཆེས་དགའ་བའི་ལོ་ཞིག་ཡིན་འདུག ལོ་དེར་ཁོང་རང་ཐེངས་དང་པོར་ཁ་བའི་རི་བོས་བསྐོར་བའི་མཚོ་བོད་མཐོ་གཞོངས་ནས་ཐོན་ཏེ་པེ་ཅིན་སོགས་སུ་ཐང་ག་འགྲེམ་སྟོན་དུ་ཕེབས། ཐེངས་དེའི་ཚོར་སྣང་ནི་ཁོང་གིས་ནམ་ཡང་བརྗེད་མི་སྲིད་དེ། ཀུན་གྱིས་བསྟོད་བསྔགས་དང་གདེང་འཇོག་ནི་ཁོང་རང་མུ་མཐུད་དུ་ལམ་དེར་ཞུགས་པའི་གྲོགས་སུ་གྱུར། དེའི་རྗེས་ནས་ཀོང་ཀྲའུ་དང་ཞང་ཀང་། དེར་མ་ཟད་གླིང་ཆེན་གཞན་དུ་རི་མོ་འགྲེམ་སྟོན་དུ་ཕེབས་པའི་གོ་སྐབས་ཀྱང་འཕྲོ་རིམ་འཕྲོར་བྱུང་ཞིང་། ཁོང་གི་ཚོན་མདངས་རྣམ་པར་བཀྲ་བའི་རྐང་རྗེས་ཀྱང་འཛམ་གླིང་གི་རི་མོའི་སྐྱེད་ཚལ་ཆེན་པོའི་ཁྲོད་དུ་སྤེལ།

　སྤྱི་ལོ1985ལོར། ཚོགས་པ་དེ་རྨ་ལྷོ་ཁུལ་རིག་གནས་ཅུས་ཀྱི་ཁུངས་སུ་བསྡུས་ཤིང་མིང་ལ་རེབ་གོང་སྒྱུ་རྩལ་ཁང་ཞེས་བཏགས། མིང་དེ་ནི་སྐབས་དེར་ཀྲུང་གུང་ཀྲུང་དབྱང་གི་སྤྱི་ཁྱབ་ཧྲུའུ་ཅིའི་འགན་ཁུར་ཡོད་པའི་བློ་མཐུན་ཧུའུ་ཡོ་པང་གིས་བཏགས་ཤིང་ཕྱག་བྲིས་གནང་བར་བཤད། ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཐུགས་ཁུར་དབང་དུ་བོད་རིགས་ཀྱི་རི་མོའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱ་ཇེ་ནོམ་དང་འཐུས་ཇེ་ཚང་དུ་བཏང་བར་མ་ཟད། སྐུ་ཞབས་ཁོང་གིས་བརྩོན་སེམས་ཀྱང་ཆེར་བསྐྱེད་ཅིང་སྲིད་ཇུས་ཡག་པོ་དེ་ནི་གོམ་ཁ་མདུན་དུ་སྐུལ་བའི་རྔ་བོ་ཆེར་བསྒོམས་ནས་མདུན་ནས་མདུན་དུ་བསྐྱོད། སྔ་གཞུག་ཏུ་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས ༼ རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོ་བོད་དུ་བསྐྱོད་པ ༽ དང༼ བཀྲ་ཤིས་རྟགས་བརྒྱད ༽སོགས་བརྩམས་ཆོས་ཀྱང་ཀུན་གྱི་མིག་གི་ལོངས་སྤྱོད་དུ་བསྟར། ཁོང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལེགས་ཆ་མངོན་པར་གསལ་ཞིང་། དེང་རབས་ཀྱི་བྲོ་བས་ཀུན་ནས་ཕྱུག་པའི་རི་མོ་བརྩམས་ཆོས་དེ་དག་གིས་ཁོང་གི་རྣམ་དཔྱོད་དང་ཡོན་ཏན་མཚོན་ཐུབ་ཅིང་། ཁོང་གི་གསར་རྩོམ་གྱི་ཁ་ཕྱོགས་དང་དམིགས་འབེན་ཡང་མངོན་འདུག འདི་ནི་ཆར་བ་ཆུ་གྲོགས་ཏེ། སྲིད་ཇུས་ཀྱི་ཆར་བ་འཇམ་པོས་ཁོང་གི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཆུ་ཕྲན་ཆེ་ནས་ཆེ་རུ་རྒྱས་པར་བྱས་ཤིང་། ཁོང་གི་བགྲོད་ལམ་རྒྱང་རིང་ནས་རྒྱང་རིང་དུ་བསྲིངས།

　　སྤྱི་ལོ1980ལོར་བརྩོན་འགྲུས་རབ་རྒྱས་བོད་ཁུལ་གྱི་ས་ཆ་མང་ཆེ་བར་ཕྱིན་ཏེ་རྟོག་དཔྱོད་བརྒྱུད་ནས་མཐོང་ཐོས་བསྐྱེད་ཅིང་། རིང་ཚད་ལ་སྨི་བརྒྱ་ཕྲག་ལས་བརྒལ་པའི ༼ ཀུན་འདུས་ཞལ་ཐང་ཆེན་མོ ༽བློས་བསླངས་གནང་། གྲ་སྒྲིག་གོ་རིམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་རྗེས། སྤྱི་ལོ1996ལོར༼ ཀུན་འདུས་ཞལ་ཐང་ཆེན་མོ ༽དངོས་སུ་བཞེངས་འགོ་བརྩམས། ཐོག་མར་མ་རྩའི་ཐད་ནས་དཀའ་ཁག་ཆེན་པོར་འཕྲད་ནའང་། ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་དེ་ཉིན་རེར་བཞིན་ཇེ་རྒྱས་ཇེ་ལེགས་སུ་སོང་བ་དང་བསྟུན། ཞིང་ལས་དངུལ་ཁང་གིས་དངུལ་བུན་བཏང་སྟེ་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བར་མ་ཟད། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་རིག་གནས་བཟོ་འགོད་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཏེ། རི་མོའི་ལས་རིགས་དང་བོད་རིགས་པའི་ལས་རིགས་ཁག དེ་མིན་སྲིད་གཞུང་གི་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཁག་དང་དངུལ་རྩ་སྡེ་ཁག་སོ་སོས་མཐོང་ཆེན་བྱེད་འགོ་བརྩམས། ཕྱོགས་སོ་སོས་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་ཞལ་འདེབས་ཀྱི་མ་རྩ་འདང་ངེས་ཀྱི་རམ་འདེགས་ལྡན་པར་བརྟེན། བརྩོན་འགྲུས་རབ་རྒྱས་ཀྱི༼ ཀུན་འདུས་ཞལ་ཐང་ཆེན་མོ ༽ཡི་ལས་རིམ་བསྐྱར་དུ་ལེགས་སྒྲིག་བྱས་ཏེ། སྤྱིའི་རིང་ཚད་སྔོན་གྱི་སྨི300ནས་སྨི618ལ་ཇེ་རིང་དུ་བཏང་། སྤྱི་ལོ1999ལོའི་ཟླ8པར་ཁོང་གི་རྔུལ་ཆུ་དང་ཟུངས་ཁྲག་གིས་བཞེངས་བསྐྲུན་བྱས་པའི༼ ཀུན་འདུས་ཞལ་ཐང་ཆེན་མོ ༽དེ་རྨ་ལྷོ་ཡུལ་ནས་མི་རྣམས་ཀྱི་བསྟོད་བསྔགས་ཁྲོད་ནས་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་བས་ཐེངས་དང་པོར་རྨ་ལྷོ་ཁུལ་རོང་བོ་གྲོང་རྡལ་དུ་འགྲེམ་སྟོན་བྱས་པས། སྐབས་དེར། ཕྱོགས་དང་ཕྱོགས་ནས་ཡོང་བའི་གཟིགས་མོ་པ་མང་པོས་གཟེངས་བསྟོད་ཀྱི་མེ་ཏོག་གཏོར་ཞིང་རོང་བོ་གྲོང་རྡལ་དུ་མི་ཚོགས་ཀྱི་རྦ་རླབས་འཕྱུར། འཛམ་གླིང་ན་འགྲན་ཟླ་བྲལ་བའི་བརྩམས་ཆོས་དེ་ནི་སྐུ་ཞབས་བརྩོན་འགྲུས་རབ་རྒྱས་ཀྱི་བློ་གྲོས་ཀྱི་ཉིང་ཁུ་ཡིན་ལ། མཚོ་སྔོན་དང་ཀན་སུའུ། སི་ཁྲོན། ཡུན་ནན་སོགས་ནས་གདན་ཞུ་བྱས་པའི་སྒྱུ་རྩལ་པ400ལྷག་གི་སྟོབས་ཤུགས་དང་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་བརྟེན་ནས་ཆགས་པའི་ལྷ་དར་རིང་མོ་ཡང་ཡིན། ལྷ་དར་རིང་མོ་དེ་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་འགོད་ཐབས་དང་ལག་རྩལ་གཙོ་བོར་བཟུང་ཞིང་དེའི་སྟེང་དུ་དེང་རབས་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་འགོད་ཐབས་བསྲེས་ཡོད་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན། དེའི་སྤྱིའི་རྒྱ་ཁྱོན་ལ་སྨི་གྲུ་བཞི་མ1680ཡོད་ཅིང་། ལྗིད་ཚད་ལ་ཏུན་གཅིག་ལྷག་ཡོད། རི་མོའི་གྲངས་ཀ་དང་གཞི་ཁྱོན་གང་ནས་བཤད་ཀྱང༼ ཞལ་ཐང་ཆེན་མོ ༽འདི་ནི་སྲིད་ན་དཀོན་པའི་སྒྱུ་རྩལ་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཏུ་སྣང་། ལོ་དེའི་ཟླ12པའི་ཚེས3ཉིན། དབྱིན་ཇིའི་ཧྲང་ཧེ་ན་སྡོད་པའི་ལོན་ཏུང་ཅི་ཉེ་སིའི་སྤྱི་ཁྱབ་ས་ཚིགས་ཀྱིས་དཔང་རྟགས་བསྐུར་ཡོང་ནས༼ ཀུན་འདུས་ཞལ་ཐང་ཆེན་མོ ༽དེ་ནི་འཛམ་གླིང་དུ་ཆེས་རིང་བའི་བོད་ཀྱི་ཐང་ག་ཡིན་པའི་མཚན་སྙན་བསྩལ།

　སྐུ་ཞབས་བརྩོན་འགྲུས་རབ་རྒྱས་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་འཚོལ་སྙེག་གི་ལམ་བུ་དེ་ནི་ཁོང་གི་སྒྱུ་རྩལ་བརྩམས་ཆོས་ནང་བཞིན། ཚོན་མདངས་བཀྲ་བའི་མི་ཚེའི་ཤུལ་ལམ་ཞིག་སྟེ། ཁ་དོག་སྣ་ལྔས་གྲུབ་པ་ཡིན། གཟེངས་སུ་མཐོ་བའི་གྲུབ་འབྲས་ནི་དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ལ། སྒྱུ་རྩལ་ལ་བཅངས་པའི་ཆོད་སེམས་བརྟན་པོ་ལས་བྱུང་བའང་ཡིན། མདོར་ན་ཕུགས་བསམ་དང་འགན་འཁྲིས་སྐུལ་བའང་ཡིན།

　ད་ལྟ་ཁོང་གིས་མཐོ་རིམ་མཛེས་རྩལ་པ་དང་རྒྱལ་ཡོངས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་མཛེས་རིས་ཡར་སྐུལ་ཚོགས་པའི་ལས་འཛིན་པ།མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་སྐབས་བཞི་པའི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་མཉམ་འབྲེལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཁོངས་མི། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་བོད་རིག་པ་ཚོགས་པའི་ལས་འཛིན། ཀུན་འདུས་ཞལ་ཐང་ཆེན་མོའི་སྤྱི་ཁྱབ་འགན་འཛིན་སོགས་ཀྱི་འགན་གཅིག་ལྕོགས་སུ་བཞེས་བཞིན་ཡོད་དོ། །